بەپێی هەواڵی کوردپرێس، لە ڕاپۆرتەکەی درەو میدیادا هاتووە: لەسەرەتای ئۆپەراسیۆنەکەی تورکیاوە لە ۱۵ی حوزەیرانەوە تا ئەمرۆ ۲۳۸ جار بۆردوومان و هێرشی کردووە لەناو خاکی هەرێم.

 لە ۱۹۹۱ تا ئیێسال ۷۰۲ هاوڵاتی مەدەنی لەناو هەرێم بوونەتە قوربانی ۳۴۴ هاوڵاتیان شەهیدن و ۳۵۸یان بریندارە

  ۱۶۲ گوند چۆڵ کراوە و ۶۰۲ گوند مەترسی چۆڵبوونیان لەسەرە.

 لەسەرەتای ساڵی ۲۰۲۴ەوە تا ئێستا هەزار و ۷۶ هێرش و بۆردوومانی لە هەرێمی کوردستان ئەنجامداوە بەجۆرێک؛

 لە پارێزگای دهۆک ۵۲۶ هێرش و بۆردوومان بەڕێژەی ۴۹%

 لە پارێزگای هەولێر ۴۰۵ هێرش و ۆردومان بەڕێژەی ۳۸%

 لە پارێزگای سلێمانی ۱۳۵ هێرش و بۆردومان بەڕێژەی ۱۲%

 لە پارێزگای نەینەوا ۱۰ هێرش و بۆردومان بەڕێژەی ۱%

  ۷۱ بنکە و بارەگای سەربازی لە هەرێم هەیە، بەجۆرێک؛

 ۱۷ بنکە و بارەگا دەکەوێتە سیدەکان و مێرگەسور لە ئیدارەی سۆران %۲۴

 ۲۳ بنکە و بارەگا لە ئامێدی ۳۲%

 ۳۱ بنکە و بارەگا لە زاخۆ ۴۴%

لەشکرکێشی تورکیا لە خاکی هەرێمی کوردستان

لە ۱۵ی حوزەیرانی ۲۰۲۴ەوە سوپای تورکیا دەستی بە ئۆپەراسیۆنێکی نوێ کردووە، لەو کات بەدواوە ۷ بارەگای نوێی لە سنووری قەزای باتیفی دهۆک داناوە، لە بەرواری باڵا ۱۵ کیلۆمەتر هاتووەتە ناو خاکی هەرێمەوە. لەم ئۆپەراسیۆنە نوێیدا ۱۰۰۰ سەربازی هێناوەتە نێو خاکی هەرێمی کوردستانەوە کە درێژکراوەی ئۆپەراسیۆنی چنگی قفڵ.

لەسەرەتای ئۆپەراسیۆنەکەوە تا ئەمرۆ ۲۳۸ جار بۆردوومان و هێرشی کردووە لەناو خاکی هەرێم واتە بە تێکرا رۆژانە ۱۱ بۆردوومان و لەسەرەتای ساڵی ۲۰۲۴ تا ئێستا هەزار و ۷۶ هێرش و بۆردوومان لە هەرێمی کوردستان ئەنجامدراوە بەجۆرێک؛

لە پارێزگای دهۆک: ۵۲۶ هێرش و بۆردومان بەڕێژەی ۴۹%.

لە پارێزگای هەولێر: ۴۰۵ هێرش و ۆردومان بەڕێژەی ۳۸%.

لە پارێزگای سلێمانی: ۱۳۵ هێرش و بۆردومان بەڕێژەی ۱۲%.

لە پارێزگای نەینەوا: ۱۰ هێرش و بۆردومان بەڕێژەی ۱%.

ژمارەی هێرشەکان: لە ساڵی ۲۰۲۰ بۆ حەوت مانگی یەکەمی ۲۰۲۴ گەیشتووە بە ۶ هەزار و ۱۸۵، تەنها لە ساڵی ۲۰۲۰ بۆ ساڵی ۲۰۲۲ ژمارەی هێرشەکان بە ڕێژەی ۱۰۵% زیادی کردووە، بە جۆرێک؛

ساڵی ۲۰۲۰: ۷۵۵ هێرش لە هەرێمی کوردستان

ساڵی ۲۰۲۱: هەزار و ۱۱۵ هێرش لە هەرێمی کوردستان

ساڵی ۲۰۲۲: هەزار و ۶۹۱ هێرش لە هەرێمی کوردستان

ساڵی ۲۰۲۳: هەزار و ۵۴۸ هێرش لە هەرێمی کوردستان

حەوت مانگی یەکەمی ساڵی ۲۰۲۴: هەزار و ۷۶ هێرش لە هەرێمی کوردستان

لێکەوتە و قوربانیانی هێرشەکان

تەنها لە سەرەتای ساڵی ۲۰۲۴ەوە تا ئیێستا ۸ هاوڵاتی مەدەنی شەهید بوون. لەماوەی ساڵی ۲۰۱۵ بۆ ۲۰۲۲ بەهۆی هێرشە درۆنییەکانەوە؛

۱۴۹ هاوڵاتی مەدەنی شەهید بوون و ۲۲۷ هاوڵاتی مەدەنی بریندار بوون و ۵۴% یان قوربانی درۆنەکان بوونە، ۹%ی قوربانییەکان منداڵن ۲۰%یان ژنانن.

لە ۱۹۹۱ تا ئیێسال ۷۰۲ هاوڵاتی مەدەنی بوونەتە قوربانی ۳۴۴ هاوڵاتیان شەهیدن و ۳۵۸یان بریندارەو ۱۶۲ گوند چۆڵکراوە و ۶۰۲ گوند مەترسی چۆڵ بوونیان لەسەرە.

بنکە و بارەگاکانی تورکیا لە هەرێمی کوردستان

بەپێی ئەو نەخشیەی سەرۆکایەتی کۆماری تورکیا لە ساڵی ۲۰۲۱ بڵاویکردووەتەوە ۳۷ بنکەو بارەگای تورکیا لە هەرێمی کوردستانن.

پاشتر و لە ساڵی ۲۰۲۲ عەبدولئەمیر یارەڵا سەرۆک ئەرکانی سوپای عێراق ڕایگەیاند: تورکیا ۵ بنکەی گەورەی سەربازی و فرۆکەخانە سەربازی و ۴ هەزار سەرباز و ۱۰۰ خاڵی سەربازی لە هەرێمدا هەیە.

هاوکات بەپێی ئامارەکانی CPT تورکیا ۷۱ بنکەو بارەگای سەربازی لە هەرێم هەیە، بەجۆرێک؛

۶۴ بنکە و بارەگای کۆن و ۷ بنکە و بارەگای نوێ.

۹ بنکەی سەربازی و ۶۲ بارەگای سەربازی.

ئەوانیش بەجۆرێک دابەشبوون؛

۳ نکەکان لە سیدەکان

۶ نکە لەناوچەی هەفتانین

۱۷ بنکەو بارەگا دەکەوێتە سیدەکان و مێرگەسور لە ئیدارەی سۆران %۲۴.

۲۳ بنکەو بارەگا لە ئامێدی ۳۲%.  

۳۱ بنکەو بارەگا لە زاخۆ ۴۴%

مێژووی ئۆپراسیۆنەکانی تورکیا

مێژووی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی تورکیا لەناو خاکی هەرێمی کوردستان سەرەتاکەی بۆ ساڵی ۲۰۰۷ دەگەڕێتەوە، بەڵام ئۆپەراسیۆنەکانی سوپای تورکیا لە دەرەوەی سنوور لەدژی پەکەکە، مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ هەشتاکانی سەدەی ڕابردوو.

تورکیا لە ساڵی ۱۹۸۳وە تائێستا لەناو سنووری وڵاتەکەی‌ و لە دەرەوەی سنووریش ئۆپراسیۆنی سەربازی دەکات لەدژی پارتی کرێکارانی کوردستان:

لە ئایاری ۱۹۸۳دا تورکیا یەکەمین ئۆپەراسیۆنی سەربازی لە دەرەوەی سنوور ئەنجام دا، ئەوەش بە رێککەوتنێک لەگەڵ حکوومەتی عێراقدا، لەو ئۆپراسیۆنەدا هەزاران سەربازی تورک بەشدارییان کرد.

لە تشرینی یەکەمی ۱۹۸۴و ئابی ۱۹۸۶ تورکیا دوو ئۆپراسیۆنی سەربازی تری ئەنجامدا، بەڵام لە هیچ یەکێکیاندا سەرکەوتوو نەبوو لە لەناوبردنی چەکدارانی پارتی کرێکاران.

دوای ماوەیەک بێدەنگی، تورکیا ئۆپراسیۆنی چوارەمی لە ساڵی ۱۹۹۱ دەستپێکرد لەژێر ناوی "گۆچان"، ئەوە ئەو ساڵە بوو کە تێیدا بارەگا‌و بنکە سەربازییەکانی تورکیا لەسەرتاسەری پارێزگاکانی کوردسان زیادیان کرد.

لە ساڵی ۱۹۹۲ سەرۆک وەزیرانی کۆچکردووی تورکیا تورگوت ئۆزال نامەیەکی بۆ عەبدوڵا ئۆجەلان رێبەری پارتی کرێکارانی کوردسان لە ساڵی ۱۹۹۹وە لە تورکیا لە زینداندایە نوسی، تێیدا داوای لێکرد هێرشە سەربازییەکان لەدژی سوپای تورکیا کەم بکاتەوە وەکوو سەرەتایەک بۆ دەستپێکردنی دانوستان لەنێوان هەردوولادا، بەڵام هەوڵەکان شکستیان هێنا لە گەیشتن بە ئەنجامێکی دیار.

لە هەمان ساڵدا تورکیا ئۆپراسیۆنێکی تری کرد ‌و ۱۵ هەزار سەرباز بەشدارییان تێدا کرد، تانک ‌و تۆپهاوێژی قورس‌ و فڕۆکەوانی جەنگیی بەکارهێنرا، بەڵام سەرکەوتوو نەبوو، هێزەکان دوای ۲۰ رۆژ لە دەستپێکردنی ئۆپراسیۆنەکە، کشانەوە.

دوای ئەوەش ژمارەیەک ئۆپراسیۆنی تر ئەنجامدران لە ساڵەکانی ۱۹۹۳و ۱۹۹۴و ۱۹۹۵ بەبەشداری دەیان هەزار سەرباز، لە دواین ئۆپراسیۆندا بەهاوکاری پارتی دیموکراتی کوردستان ۳۰ هەزار سەرباز بەشدارییان کرد، ئۆپراسیۆنەکە ماوەی ۴۵ رۆژی خایاند بۆ کۆنترۆڵکردنی ناوچەی "حەفتانین"، بەڵام سەرکەوتوو نەبوو، دوای مانگ ‌و نیوێک تورکیا لە هێرشەکە کشایەوە.

لە سەرەتای ۱۹۹۹دا ژمارەی ئەو ئۆپراسیۆنانەی کە تورکیا لەناو هەرێمی کوردستان ئەنجامیدا بۆ لەناوبردنی چەکدارانی پارتی کرێکارانی کوردستان گەیشتە ۲۴ ئۆپراسیۆن، لە ساڵەکانی ۲۰۰۰و ۲۰۰۷و ۲۰۰۸ تورکیا ئۆپراسیۆنی هاوشێوەی کرد.

تورکیا لە هەرێمی کوردستان

لەگەڵ بەردەوامی هێرش و لەشکرکێشیەکانی تورکیا بۆ هەرێمی کوردستان، ڕۆژ لە دوای ڕۆژیش بنکە سەربازی‌ و هەواڵگرییەکانی تورکیا لەسەر خاکی هەرێم زیاتر دەبن.

تورکیا دەیان بنکە و بارەگای لە ناو خاکی هەرێمی کوردستاندا هەیە، لەدوای هاتنی "داعش"، بە بیانووی ڕزگار کردنی مووسڵ، جێگەی ئاماژە پێدانە لە مانگی کانوونی یەکەمی ۲۰۱۵دا تورکیا هێزێکی گەورەی هێنایە باشیکی نزیک مووسڵ کە نزیکەی ۹۰۰ سەرباز و ۱۶ تانک ‌و ۲۰ زرێپۆش بوون، بە بیانووی، ڕووبەڕووبوونەوەی "داعش"، بەڵام لەماوەی ساڵی ۲۰۱۵دا لە کۆی ۳۰۰ هێرش‌ و ئۆپەراسیونی ئاسمانی سوپای تورکیا، تەنها ۳ هێرشیان بۆ سەر "داعش" بوو، لەبەرامبەردا ۲۹۷ هێرشی بۆ سەر بنکە و ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی پەکەکە بوو، واتا بەڕێژەی ۱%ی هێرشەکانی تورکیا بۆسەر "داعش"‌و ۹۹%ی هێرشەکان بۆ سەر پەکەکە بووە.

ئەمە لەکاتێکدایە تورکیا لە هەرێمی کوردستان چەندین بنکەی سەربازی دیکەی هەیە، بەتایبەتیش لەدوای شەڕی ناوخۆوە بەرەزامەندی پارتی دیموکراتی کوردستان‌ و لەچوارچێوەی هێزی "ئاشتیپارێز" هێزێکی گەورەی تورکیا لە ۱۹۹۷ لە بامەڕنێی سەربە قەزای ئامێدی جێگیر بووە، کە لە فڕۆکەخانەیەکی سەربازی‌ و ۳۸ دەبابەو ۷۳۸ سەرباز پێکهاتووە.

هەر لە ساڵی ۱۹۹۷دا تورکیا سێ بنکەی دیکەی سەربازی لە ناحیەی دێرەلوکی سەربە قەزای ئامێدی کە ۴۰ کم دەکەوێتە باکووری ئەو قەزایەوە کردەوە، هەمان ساڵ بنکەیەکی دیکەی سەربازی لە ناحیەی کانی ماسی سەربە قەزای ئامێدی‌ و لە گوندی سێرسی کە ۳۰کم باکووری شاری زاخۆیە، بنکەیەکی دیکەی سەربازی جێگیرکرد.

تەواوی بنکە سەربازییەکانی سوپای تورکیا لە خاکی هەرێمی کوردستان، لە نزیکی سنووری نێوان ناوچەی جێنفوزی پەکەکە و پارتیدان.

بوونی ئەو بنکە و بارەگایانەی سوپای تورکیا لە هەرێمی کوردستان تەنها لە پێناو پاراستنی ئاسایشی تورکیا و کۆکردنەوەی زانیارییە لەسەر هەرێمی کوردستان و بەتایبەتیش لەسەر پارتی کرێکارانی کوردستان، بوونی ئەو هێزە هیچ سوودێکی بە هەرێم نەگەیاندووە بە جۆرێک لە کاتی هاتنی هێرشی "داعش" بۆسەر هەولێر تورکیا ئامادە نەبوو هێز ڕەوانە بکات، تەنانەت ئامادە نەبوو هێزی ئەو بنکە سەربازیانەش بەکاربهێنێت لەکاتێکدا بنکەی سەربازی بامەڕنێ فڕۆکەخانەی سەربازیە و تورکیا دەیتوانی لەوێوە پەلاماری "داعش" بدات.

ئامانجی سەرەکی تورکیا لە دروستکردنی بنکەی سەربازی زیاتر لە هەرێمی کوردستان بەتایبەتیش لەناوچەکانی باتۆفان‌ و بامەڕنی‌ و ئامێدی، کۆنتڕۆڵ کردنی هەردوو ناوچەی "هەفتانین ‌و مەتینا"یە کە هەردووکیان بە بەدوو ناوچەی ستراتیژی دادەنرێن بۆ جێبەجێ کردنی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکان لە داهاتوودا دژ بە پەکەکە.

ڕێککەوتنی بەزاندنی سنوور

لەشکرکێشی سوپای تورکیا بۆ ناو خاکی هەرێم بە پێشیل کردنی سەروەریی خاکی عێراق دادەنرێت، بەڵام تا ئێستا عێراق جگە لە هەندێک وردە ناڕەزایەتی، بێدەنگە‌ و هەنگاوی کردەیی لەوبارەیەوە هەڵنەگرتووە، چوونکە عێراق ‌و تورکیا لە ساڵی ۱۹۸۲دا ڕێککەوتنێکیان واژۆ کردووە، بەپێی ئەو رێککەوتنە تائێستاش هەریەکەیان دەتوانن بە قووڵایی ۲۰ کم سنووری خاکی یەکدی ببەزێنن بە بیانووی پاراستنی سنوورەکانەوە، ئەوکات ئامانجی سەرەکی رێککەوتنەکە لای تورکیا لێدانی پەکەکە‌ و لای حکوومەتی عێراقیش لێدانی شۆڕشی کورد بوو لە هەرێمی کوردستان.

ساڵی ۱۹۹۵ ڕێککەوتنێکی تر لەنێوان عێراق ‌و تورکیا واژۆ کرا، ساڵی ۲۰۰۷ لەو سەردەمەی کە هۆشیار زێباری وەزیری دەرەوەی عێراق نوێ کرایەوە، لەبری کۆتایهێنان بە بەزاندنی سنوور، مەودای بەزاندنی سنوور لە ۲۰ کیلۆمەترەوە زیادکرا بۆ ۲۵ کیلۆمەتر، ئەم رێکەوتنانە هەموویان لەسەر داوای تورکیا بووە و فشار بووە لەسەر عێراق بۆ وەردەرنانی چەکدارانی پەکەکە لەسەر خاکی عێراق.