پێکهاتە و (بنەمای -سکراکتۆری) هەردوو دەسەڵاتی زوونی سەوز و زەرد، دوو پێکهاتەی جیاوازن، هەریەکەیان لەسەر بنەمای هەیکەلی دەسەڵات و باکگراوندی دەسەڵاتیان مامەڵە و تێگەیشتنیان بۆ هێزە کۆمەڵاتیەکان و چین و تۆژەکانی کۆمەڵگای کوردی هەیە و دەکەن، ئامانجیش لەو هەڵسوکەوتە پاراستن و درێژە پێدانی مانەوەیانە لەدەسەڵات.
پارتی /پێکهاتەی دەسەڵاتی پارتی لەسەربنەمای (عەشیرەتە و خێڵە) کە ئەویش لەناو فیدراسیۆنی بارزانە، کەپێی دەڵێن (خێڵی بارزان- قبیلة بارزان) ئەو فیدراسۆنەش لە کۆمەڵێک خێل و تیرە پیکهاتووە کە ئەوانیش ئەمانەن (گەردی، شێروانی، دۆڵەمەڕی، نزاری، بەڕۆژی، مزوری و هەرکی بنەجی). بارزانی عەشیرەت نیە بەڵکوو (گوندە)، بەڵام لەبەرئەوەی گوندی بارزان شوێن و مەسکەنی شێخەکانی بارزان بووە، بۆیە ئەو عەشیرەتانە خۆیان لەژێر ئەو ناوە کۆ کردۆتەوە و هەر خێلێکیش نەهاتبێتە ناو ئەو فیدرراسۆنە، دژایەتی کراوە.
یەکێتی /پێکهاتەی دەسەڵاتی یەکێتی لەسەربنەمای (خێزانی و ناوچە) پێکهاتووە کەئەویش هەر چوار خێزانی ( تاڵەبانی و ئیراهیم ئەحمەد و کۆسرەت و شێخەکانی بەرزنجە) و گرووپی ناوچەکانی وەک گەرمیان و کەرکووک و سلێمانی و هەندێ گرووپی تری ناوچەکانی وەک باڵەکایەتی و پشدەر و شارەزوور لەخۆ دەگرێت.
ئەوەی ئێمە لێرە مەبەستمانە بیخەینە ڕوو، چۆنیەتی مامەڵەی ئەو دوو دەسەڵاتەیە، لەگەڵ خێل و عەشیرەتەکان. بۆ بەهێزکردنی پێگەی دەسەڵاتیان و مانەوەیان.
پارتی!!
هەوڵی زۆر دەدات، پێگەی خێڵ و عەشیرەکانی نێو زۆنەکەی خۆی لێک هەڵبەوەشێنێتەوەو، هەوڵی ڕاکێشانی سەرۆک عەشتیرەتەکان دەدات بینهێنتە ناو فیدراسۆنی بارزانیەکان.
کاتێک ئەم بەرنامەیە سەرناگرێ و سەرۆک عەشیرەتەکان تەسلیم نابن. لەوێوە پارتی یا دەسەڵاتی بنەماڵەی بارزانی بە سێ ئاراستە کاردەکات بۆ هەڵوەشاندنەوە و بێ دەسەڵاتکردنی پێگەی سەرۆک عەشیرەتەکان.
١- ڕاکێشان و لێکردنەوەی ئەندامی ئەو عەشتیرەتانەو، رێکخستنیان لەناو فیدراسۆنی عەشیرەتی بارزانی، ئەویش بە پێدانی پلەو پۆست و دەستکەوتی مادی و بازرگانی و پاراستنی سەروگیان و ماڵی.
٢- دروستکردن و پێکهێنانی سەرۆک و ڕابەری نوێ بۆ ئەو عەشیرەتانە، بۆنموونە (برادۆستیەکان) کاتێ سەرۆک عەشیرەتی برادۆسیەکان (کەریم خان و کوڕەکانی) ناچنە ژێر ڕکێفی فیدراسۆنی بارزانیەکان، لەولاوە سەرۆکایەتی عەشیرەتی برادۆستیەکان دەبەخشێتە (شێخ حسێن شێخ محمد لۆلانی، کەدەسەڵاتی ئاینی برادۆستیەکانە).هەروەها بۆ هەرکیەکانیش لەدژی (جوهر محێ ئاغای هەرکی) محموود ئاغای کردۆتە ریش سپی عەشیرەتی هەرکی.
٣- کاتێکیش نەیتوانی بەو دووڕێگایە، مل بەو عەشیرەتانە شۆڕ بکات، ڕێگای پاکتاوکردن و کوشتن و دەرپەڕاندنی ئەو سەرۆک عەشیرەتانە و دەرکردنیان لەزێدی باو باپرانیان پەیرەو دەکات، وەک کوشتنی (ئەحمەد ئاغای زێباری، محمد ئاغای میرگەسۆری، حسین ئاغای سورچی)
یەکێتی!!
بەپێچەوانەی پارتی ، بونیادو پێکاتەی خێڵ و عەشیرەتەکان تۆکمەترو بەهێز دەکات، بەرژەوەندی بۆ ئەو خێل و عەشیرەتانە دروست دەکات، ڤیستڤاڵ و کەرنەڤاڵی خێل و عەشیرەتەکانی لە زۆنی سەوز بۆ ئەو خێڵ و عەشیرەتەکان سازدەکات. ئەم ڕێکارە تەواو پێچەوانەی دیدگای پارتیە. بۆیە سەیر نیە هەر عەشیرەتێک دەکەوێتە ژێر زەبری ماڵی بارزانی، یەکسەر روو لەزۆنی سەوز دەکەن، وەک (سورچیەکان و هەرکیەکان).
هەڵگەرانەوەی عەشیرەتەکان؟
کاتێ ئەو ئەندام کەسایەتیانەی ناو عەشیرەتەکان، دەچنە ژێر باڵ و جەمەدانی سووری بارزانیەکان، لەوکاتەی بەرژەوەندیەکانیان ناکۆک دەبێت و یەکتر دەبڕن لەگەل فیدراسوانی بارزانیەکان، لەوێوە خۆیان بێ دەسەڵات و ڕووت و قووت دەبینین، دیسانەوە دێنەوە باوەشی عەشیرەتی دایک، لێرە بە هۆکاری فاکتەری خوێن و ئینتما، پەنا دێننەوە بەر عەشیرەتی دایک، تا لەو زوڵم ناحەقیەی بەرامبەری کراوە، بەرگری لی بکەن، (خورشیدی هەرکی) و ناڕەزاییەکانی عەشیرەتەکانی گۆران و سلێڤانی و کۆچەر لەبادینان بەهۆی دەرنەچوونی کاندیدەکانیان!!) نموونەی ئەو هەڵگەڕانەوەیە.
هەروەها لە زۆنی یەکێتیش پێکدادانی لەگەڵ بنەماڵەی شێخ جەنگی و رووبەڕوونەوەی لەگەل خێڵەکانی عوزری و شاوریەکان لە دۆڵی شاورێ و و گەرمیان نموونەی زیندووی ئەو هەڵگەرانەوەیە.
مانەوەو گیان بەبەرداکردنی ئەم دەسەڵاتە، تەنیا بەمانەوەی پێگەی خێل و عەشیرەتەکان و ناوچەکان ماوە، بەشی زۆری هێزی چەکداری ئەم دەسەڵاتە ئەگەر پێکهاتەکەی لەسەر بنەمای خێل و عەشیرەتیش نەبێ، ئەوا بەشی زۆری هێزە چەکدارەکان، یا حزم و دۆستی یەکترن، یا خەلکی ناوجەیەک و دەڤەرێکن. ئەمەش بەگوێرەی زۆن دەگۆڕێ.
بۆیە بەلاتانەوو سەیر نەبێ، لەکاتی پشووی و خۆپشاندان، هێزە چەکدارە سەرکۆتکەرەکان زۆر بێ رەحمانە مامەڵە لەگەل خۆپشاندەران و ناڕەزایەکان دەکەن، چونکە ئەو هێزانە هێزی دەرەوەی ئەو شارەن و هیچ جۆرە پەیوەندیەکان بەخەڵکی ئەو شارە یا ئەو ناوچەیە نیە کە ناڕەزایی تیا دەکرێ.
لێک هەوەشانەو بی هێزکردنی ئەم دەسەڵاتە تەنیا لەڕێگای ئەو ئەداتەوە دەکرێ، کە هۆکاری مانەوەی دەسەڵاتە. واتە خێل و عەشیرەت. ئەم جۆرە پێکهاتەیە لەدەسەڵات، تەنیا خۆی لە بوارە کۆمەڵایەتی و سەربازی نابینێتەوە، بەڵکو ڕاگرتنی ئەم هاوکێشەیە، لەڕێگای بەرژەوەندیە ئابووریەکانیشەوە چەسپێنراوەو تۆکمەکراوە. لەنووسینێکیی تردا باسی دەکەین بەناوی (سەرمایەداری خێڵ، عەشائیری).
هاوڕێیان ئەم بابەتە ئەگەر بە شێوەیەکی میتۆدی/زانستی/کۆمەڵناسی (سۆسیۆلۆجیا). بیخەینە ڕوو، بەتایبەتی لەرەهەندی پەیوەندیە کۆمەڵایەتیەکان، ئەم هەویرە ئاوی زۆر هەڵدەکشێ. بەڵام هەوڵمداوە، بەشێوەکی ساد ەو بە زمانێکی ئاسان دوور ل ەزاراوەی قەبەقەبە، بیخەمەڕوو.
Your Comment