چوار که‌له‌مێچ ئه‌ر مه‌نویسیۆ جه ڕه‌سانه‌کانه به جافی و کوردی ناوه‌ڕاست یان سۆرانی مه‌نویسیۆ . هه‌ر چننه جافی و سۆرانیچ به‌شێوه‌نێ جه زوانی کوردی و تایفه‌و جافی و سۆرانیه‌کێچ برای ئێمه‌نێ و به‌شێوه‌نێ جه جامێعه‌و ئێمه، به‌ڵام پاوه که کانگه‌و زوانی هه‌ورامیه‌ن و هه‌ورامی زوانوو شاری و شارستانیه‌توو ئی مه‌نته‌قه و مه‌حاڵیه‌نه موازۆ و په‌نه وازه‌ن که زوانی ئه‌سڵی و بنه‌ڕه‌تی جه رابته‌کانه و جه ئێداره‌جات و کووچه و کۆڵان و بازار و ڕسانه و فه‌زای مه‌جازیشه‌نه هه‌ورامی بۆ .
هه‌ورامی زوانوو شاعێران و ڕۆشنویرانوو گه‌وره‌و کوردی پێسه مه‌وله‌وی تاوگۆزی و میرزا عه‌بدوالقادری پاوه‌یی و جه‌هان ئارای پاوه‌یی و میرزا شه‌فێع و ... که پۆخته‌و نویسه‌یشان پی زوانیه بیه‌ن و پاڵپه‌شتوو زوانوو هه‌ورامیێنێ.
پچی هه‌ورامی به عام زوانوو ئاخافتن و قسه که‌رده‌ی و نویسه‌ی نه‌وۆ وه‌خته‌ی بنه‌چه‌قوو ئی شاره‌یه پی زوانیه مه‌رزیانه‌ره و ته‌بیعییه‌ن ئه‌ر خه‌ڵکش به شاری و دێهاتیش پی زوانیە قسێ که‌رۆ و ئێحتراموو ئێ زوانیه به په‌ره ده‌ی په‌نه‌ش جه ئێرتباتاتوو که‌سه‌کانه‌نه و جه ڕسانه‌‌کانه‌نه گیریۆ ، ئه‌گینا هیچ هازێوه‌ش نمه‌مانۆ و وه‌ره وه‌ره پێسه وه‌روێ گیرووده‌و وه‌ره‌تاوو تێژوو وه‌هاری بیه‌بۆ، مه‌تاویۆ‌وه و ئێتر که‌س په‌نه‌ش قسێ نمه‌که‌رۆ و خۆنکیچش وه‌نه مه‌ی ئا وه‌خته به زوانی ئه‌ڎایی قسێ که‌رۆ.
پاوه زه‌مانێوه کانگه‌و کاری فه‌رهه‌نگی و ئه‌ده‌بی بێ و خزمه‌ت به زوانی هه‌ورامی ئه‌رکوو سه‌رشانوو گرد که‌سی به‌تایبه نویسه‌نده و شاعێره‌کان بێ که چی ئیسه هیچ کارێوه فه‌رهه‌نگی نمه‌کریۆ و ئی شاره پاسه مه‌ی وه‌روو چه‌می که ئێنگار هیچ وه‌خت، هیچ کارێوه‌ش چه‌نه نه‌کریان. ڕۆ به ڕۆ دماته‌ر مه‌لمێ جه کاری فه‌رهه‌نگی و وه‌زعه‌و شاره‌که‌ی ئێنه‌یه مه‌سله‌منۆ. فه‌رهه‌نگی عموومی یان نۆعوو ڕه‌فتار و هۆرزه‌و ئه‌ره‌نیشتوو مه‌ردمی به عام و تازه‌لاوه‌کێ یان جوانێ و چینی‌تازه په‌نه‌یاوا ئی قسێ تایید مه‌که‌رانێ و پاسه میاوانه که ئێمه هیچمان نه‌که‌رده‌ن و چێوه‌ی تازه‌یچمان نیه‌ن تاکه‌تێ ئی چینه‌تازه قسێمان گۆش گێرانێ و به‌ڕه‌فت بلان ڕاوه و ئێمه‌یچ به وه‌زعه‌کێ خه‌فه‌ت نوه‌رمێ.
ئێداره‌و فه‌رهه‌نگ و ئێرشادی و شه‌وراو شاری و شاره‌داری که مه‌شیۆ کاری فه‌رهه‌نگی که‌رانێ و پلان و به‌رنامه‌شان بۆ په‌ی خزمه‌ت به فه‌رهه‌نگوو شاره‌که‌ی ، عه‌مه‌ڵه‌ن هیچ نمه‌که‌رانێ .
داخه‌که‌م ئه‌نجۆمه‌نه فه‌رهه‌نگی ئه‌ده‌بیه‌کێ که به زه‌حمه‌تێوه فره مۆجه‌وزششان گیریا و سه‌بتێ کریای و کاری فه‌رهه‌نگی که‌رێنێ ، بێ یه‌ک و دوو به‌ره‌شان ته‌خته کریا و به‌ره‌شان بینای، ئه‌نجۆمه‌نانێوه که ساڵیانی ساڵ به زه‌حمه‌ت سه‌ره‌پا بێنێ و هه‌نگامه هۆرگێرێنێ په‌ی فه‌رهه‌نگ و زوان و ئه‌ده‌بیاتوو شاره‌که‌ی که چێش داخه‌که‌م شه‌وێوه بێ پرس و جوو بینیای و ئا زه‌حمه‌ته فره، فۆتیا و به‌فێڕۆ لوا. کۆمیته‌ی فه‌رهه‌نگی شه‌وراو شاری پچی نمه‌ی وه‌رۆ و پچی کاری فه‌رهه‌نگی نمه‌که‌رۆ ؟ نمه‌زانوو....
نه‌یمێ چکۆ و مه‌شیۆ چێش که‌رمێ تا بیاومێنه جه ده‌رده‌کێ ، ده‌ردێوه‌نه که مه‌شیۆ ڕه‌نجێوه‌ش چه‌نه بۆ تا ئاگاما که‌رۆ و ئی ئاگا بیه‌یه بۆ هۆکاروو ئانه‌یه هۆرزمێوه‌و هه‌نگامێ قه‌ویێ و قۆرسێ هۆرگێرمێ په‌یش هه‌تاکی دماڕۆ شه‌رمه‌ساروو و شه‌رمه‌نده‌و مێژوو و تاریخی نه‌وێمێ.
پاهیوایه که بچڵه‌کنۆماره ئی ده‌ردێ و ده‌سما گێرۆ و هانمان بۆ و به‌رۆما وه‌رۆ و فه‌رهه‌نگ و زوان و ویر و هه‌ست و هۆشمان ته‌کانه‌ی بوه‌رۆ. هیواداره‌نان ده‌س به‌ی ده‌سوو یۆیوه پێسه جارانی په‌ی سه‌ربه‌رزی وڵات و زێد و ماوه‌یمان کار که‌رمێ.
* محه‌ممه‌د ئاشنا عه‌باس مه‌نش
Your Comment