کوردپرێس:
له ئێستادا کورده‌کان هه‌م له عێراق و هه‌م له سووریا کۆنتڕۆڵی به‌شێکی هه‌ره‌گه‌وره‌ی سه‌رچاوه‌ی نه‌وت و گازی ئه‌و وڵاتانه‌یان به‌ده‌سته‌وه‌یه. له‌م نێوانه‌دا کورده‌کانی عێراق به له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌و دۆخه باشه‌ی که هه‌یانه ڕۆژانه نزیکه‌ی نیو ملیۆن به‌رمیل نه‌وتی خاو ڕه‌وانه‌ی بازاڕه جیهانییه‌کان ده‌که‌ن و سه‌رچاوه غازییه‌کانیش بۆ به‌کارهێنانی ناوخۆ له‌وان دابین‌کردنی سووته‌مه‌نیی هێزگه‌کان به‌کار ده‌هێنن به‌ڵام کورده‌کان به‌ره‌وڕووی هه‌ندێک کێشه‌ن که مومکینه نه‌توانن چاره‌سه‌ریان بکه‌ن و له‌م نیعمه‌تانه به شێوه‌یێکی باش که‌ڵک وه‌ربگرن. ڕه‌ئووف مامدۆف توێژه‌ری که‌رتی وزه له په‌یمانگای ئه‌نجومه‌نی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ڕووسیا دیمانه‌یێکی له‌گه‌ڵ هه‌واڵده‌ریی کوردپرێس ئه‌نجام دا و تایبه‌تمه‌ندی و کێشه‌ی کورده‌کانی عێراق و سووریای بۆ کۆنتڕۆڵ و به‌کارهێنانی سه‌رچاوه سروشتییه‌کان شی کرده‌وه.
ناوبراو گوتی: پێده‌چێت به له‌به‌رچاوگرتنی هه‌وڵ و تێکۆشانی ئه‌مریکا و ڕووسیا بۆ کۆنتڕۆڵ‌کردنی سه‌رچاوه‌ی نه‌وت و غازی سووریا و به‌کارهێنانی وه‌ک فاکته‌رێکی سیاسی، کوردی سووریا نه‌توانێت هێشتاکه کێڵگه نه‌وت و گازییه گرینگه‌کانی سووریا کۆنتڕۆڵ بکاته‌وه.
ناوبراو ئاماژه‌ی به سه‌رمایه‌دانه‌ریی زه‌به‌لاحی ڕووسیا و کۆمپانیای حکوومیی ڕۆسنه‌فت له هه‌رێمی کوردستان دا و هه‌مبه‌ر زاڵبوونی به‌ته‌واوه‌تی ڕووسیا له‌سه‌ر سه‌رچاوه سروشتییه‌کانی هه‌رێمی کوردستان له داهاتوودا هۆشداری دا.
هه‌بوونی ئه‌مریکا له سووریا و کۆنتڕۆڵ‌کردنی سه‌رچاوه‌ی نه‌وت و گاز
له ئێستادا کێڵگه نه‌وت و غازییه گرینگه‌کانی سووریا له‌ژێر کۆنتڕۆڵی هێزی کوردی سووریایه که له‌لایه‌ن ئه‌مریکاوه پشتیوانییان لێده‌کرێت. ژماره‌یێک له کارناسان پێیان وایه که ئه‌مریکا هه‌وڵه‌کانی بۆ کۆنتڕۆڵ‌کردنی ئه‌و سه‌رچاوانه چڕ کردووه. ئه‌مه‌ش له حاڵێکدایه که ده‌وڵه‌تی سووریا پێش له ده‌ست پێکردنی قه‌یرانی ئه‌و وڵاته له باشترین حاڵه‌تدا زیاتر له 300 هه‌زار به‌رمیل نه‌وتی خاوی به‌رهه‌م هێناوه. ڕه‌ئووف مامدۆف توێژه‌ری په‌یمانگای ئه‌نجومه‌نی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ڕووسیا ته‌ئکید ده‌کاته‌وه که ئه‌مریکا هه‌وڵه‌کانی بۆ که‌م‌کردنه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی دیمه‌شق له ده‌ستپێڕاگه‌یشتن به سه‌رچاوه‌ی هیدرۆکه‌ربۆنی ئه‌و وڵاته چڕ کردۆته‌وه. ناوبراو به کوردپرێسی ڕاگه‌یاند: "ئه‌مریکا تاکتیکی گوشار له‌سه‌ر به‌شار ئه‌سه‌دی به ئامانجی ڕێگرتن له ده‌ستپێڕاگه‌یشتنی ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندیی سووریا به سه‌رچاوه‌ی نه‌وت و غاز هه‌ڵبژاردووه. زۆربه‌ی سه‌رچاوه‌کانی نه‌وت و غازی سووریا له ڕۆژهه‌ڵاتی ڕووباری فوراتدایه که له ژێر کۆنتڕۆڵی کورده‌کاندایه. که‌واته، دیمه‌شق وابه‌سته‌ی سه‌رچاوه‌ی فوسیلی وڵاتانی دیکه بووه. له کاتێکدا وڵاتانی دۆستیی سووریا ته‌رکیزیان له‌سه‌ر هه‌نارده‌کردنی نه‌وت له ڕێگای دیکه‌ی بازاڕه‌کانه‌وه کرده‌وه له سه‌ره‌تای ئه‌مساڵدا قه‌یرانی سووته‌مه‌نی له دیمه‌شق و دیکه‌ی شاره‌کانی ژێر کۆنتڕۆڵی ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندیی سووریا دروست بوو به‌ڵام له مانگی مه‌ی هه‌نارده‌کردنی سه‌رچاوه‌ی نه‌وتیی وڵاتانی دۆستیی سووریا له ڕێگای به‌نده‌ری بانیاسی سووریا ده‌ستی پێکرده‌وه."
ڕه‌ئووف مامدۆف جه‌ختی کرده‌وه: "چاوه‌ڕوان ده‌کرێت هێشتا ئه‌مریکا تاکتیکی ڕێگری له ده‌ستپێڕاگه‌یشتنی دیمه‌شق به سه‌رچاوه‌ی نه‌وت و غازی سووریا به‌کار بهێنێت وه‌ک دوایین کارتی گوشاری خۆی دژ به‌و وڵاته."
ئه‌گه‌ری ڕکابه‌ریی ئه‌مریکا و ڕووسیا له‌سه‌ر سه‌رچاوه‌ی نه‌وت و غازی سووریا
ژماره‌یێک له چاودێران پێیان وایه که ڕووسیاش وه‌ک ئه‌مریکا هه‌وڵ ده‌دات سه‌رچاوه‌ی نه‌وت و غازی سووریا -که له ئێستادا له‌لایه‌ن کورده‌کانه‌وه کۆنتڕۆڵ ده‌کرێت- کۆنتڕۆڵ بکاته‌وه. ئه‌مه‌ش له حاڵێکدایه که ڕێژه‌ی پاشه‌که‌وتی نه‌وت و غازی سووریا ئه‌وه‌نده نییه که دوو زلهێز له‌سه‌ر ئه‌و سه‌رچاوانه ڕکابه‌ریی به‌یه‌که‌وه بکه‌ن. به‌ڵام ڕه‌ئووف مامدۆف ڕکابه‌ریی نێوان ئه‌مریکا و ڕووسیا له‌سه‌ر کۆنتڕۆڵ‌کردنی نه‌وت و غازی سووریا ڕه‌ت ناکاته‌وه.
توێژه‌ری په‌یمانگای ئه‌نجومه‌نی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ڕووسیا به کوردپرێسی وت: "سووریا سه‌رچاوه‌گه‌لێکی گه‌وره‌ی نه‌وت و گازی به‌ده‌سته‌وه نییه. ڕێژه‌ی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت له‌م وڵاته ته‌نانه‌ت پێش له ده‌ست‌پێکردنی قه‌یرانی ئه‌و وڵاته نزیکه‌ی 380 هه‌زار به‌رمیل له ڕۆژدا بوو که زۆر که‌م پێداویستییه‌کانی ئه‌و وڵاته به سه‌رچاوه‌ی هیدرۆکه‌ربۆنی دابین ده‌کرد. به‌ڵام به له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ی که سووریا سه‌رچاوه‌گه‌لێکی به‌رچاوی نه‌وت و غازی نییه و له‌مباره‌وه به وڵاتێکی زلهێز له‌وباره‌وه نایێته ئه‌ژمار به‌ڵام عیلاقاتی ڕووسیا به سه‌رچاوه‌ی نه‌وت و غازی سووریا به بۆنه‌ی چه‌ند هۆکاره‌وه گرینگایه‌تی هه‌یه."
توێژه‌ره ڕووسییه‌که زیادی کرد: "یه‌که‌م، سووریا هێشتا یه‌کێک له فاکته‌ره گرینگه‌کانی ڕێڕه‌وی ده‌ستپێڕاگه‌یشتن و نفووزی ڕووسیایه به ڕۆژهه‌ڵاتی ناڤین و باکووری ئه‌فریقا که دیپلۆماسیی وزه ده‌ورێکی کارا له‌وباره‌وه ده‌بینێت. دووهه‌م؛ سووریا سه‌رچاوه‌ی هێزه‌کی و هه‌ره‌گه‌وره‌ی نه‌وت و غازی له به‌شی ڕۆژهه‌ڵاتی مه‌دیته‌رانه هه‌یه که به له‌به‌رچاوگرتنی ڕکابه‌رییه‌کانی لوبنان، قوبرس و ئیسرائیل بۆ کۆنتڕۆڵ‌کردنی حه‌وزه‌ی ده‌ریایی له‌و ناوچه‌یه ده‌بێته گرینگترین حه‌وزه‌ی جیهانی له داهاتوودا. ئه‌م حه‌وزه‌یه له‌م ڕووه‌وه که گه‌مارۆکانی ئه‌مریکا کارتێکه‌ری له‌سه‌ر دۆستانی ڕووسیا داناوه گرنگییێکی زۆری به لای پووتن سه‌رۆک کۆماری ڕووسیاوه هه‌یه. سووریا له ڕووی پێگه‌ی ژێئۆپۆله‌تیکال ده‌ورێکی گرینگی بۆ ڕووسیا هه‌یه. ئه‌م وڵاته هاوسنووره له‌گه‌ڵ عێراق پڕ له نه‌وته و ته‌قریبه‌ن له نزیکه‌ی وڵاتانی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی هاوکاریی که‌نداوی فارس و ئه‌ورووپادایه."
کێشه و تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی هه‌نارده‌کردنی نه‌وت له هه‌رێمی کوردستان
هه‌رێمی کوردستان به له‌به‌رچاوگرتنی دژایه‌تییه‌کانی ده‌وڵه‌تی ناوه‌ندیی عێراق هێشتا به‌رده‌وامه له هه‌نارده‌کردنی نه‌وت. ئه‌م ناوچه‌یه به به‌کارهێنانی داهاتی نه‌وت توانیویه‌تی به‌شێک له که‌موکوڕیی سه‌رچاوه داراییه‌کانی به بۆنه‌ی بڕینی بودجه له‌لایه‌ن به‌غداوه له ماوه‌ی چه‌ند ساڵی ڕابردوو قه‌ره‌بوو بکاته‌وه. کۆمپانیاگه‌لێکی گه‌وره سه‌رقاڵی سه‌رمایه‌دانه‌ری له‌و ناوچه‌یه‌ن. هه‌رێمی کوردستان هێشتا هه‌وڵه‌کانی بۆ به‌رزکردنه‌وه‌ی ڕێژه‌ی نه‌وت تا گه‌یشتن به ئاستی هه‌نارده‌کردنی یه‌ک ملیۆن به‌رمیل نه‌وتی خاو له ڕۆژ چڕ کردۆته‌وه به‌ڵام دوکتۆر ڕه‌ئووف مامدۆف توێژه‌ری که‌رتی وزه و سیاسه‌ت ئه‌م ڕوانگه‌یه به بێ‌سوود ده‌زانێت و پێی وایه که له درێژخایه‌ندا به زه‌ره‌ری هه‌رێمی کوردستان ده‌شکێته‌وه.
ناوبراو له‌باره‌ی دۆخی ئێستای هه‌نارده‌کردنی نه‌وتی هه‌رێمی کوردستان به کوردپرێسی گوت: "له ئێستادا باکووری عێراق یان باشتر بڵێم ناوچه‌ی کوردستانی عێراق ڕۆژانه 500 هه‌زار به‌رمیل نه‌وتی خاو هه‌نارده ده‌کات که به له‌به‌رچاوگرتنی ڕووبه‌ری ئه‌و ناوچه خۆبه‌ڕێوه‌به‌ر هه‌نارده‌کردنی ئه‌م ڕێژه نه‌وته خاوه زۆر به‌رچاوه. ئه‌گه‌ر ڕێژه‌ی هه‌نارده‌کردنی نه‌وتی هه‌رێمی کوردستان له‌گه‌ڵ ڕێژه‌ی هه‌نارده‌کردنی نه‌وتی وڵاتانی گه‌وره به‌راورد بکه‌ین ڕێژه‌ی هه‌نارده‌کردنی نه‌وتی خاوی هه‌رێمی کوردستان له‌سه‌ره‌وه‌یه."
له‌مدواییه‌دا ڕاپۆرتگه‌لێک له‌باره‌ی که‌م‌بوونه‌وه‌ی ڕێژه‌ی پاشه‌که‌وتی نه‌وتی خاو و بێ‌مه‌یلیی تورکیا بۆ سه‌رچاوه نه‌وتییه‌کانی هه‌رێمی کوردستان بڵاو بۆته‌وه به‌ڵام به‌و شێوه‌یه که توێژه‌ره ڕووسییه‌که شی ده‌کاته‌وه هه‌رێمی کوردستان به بۆنه‌ی تایبه‌تمه‌ندیی نه‌وته خاوه‌که‌یه‌وه هێشتا بازاڕی خۆی له جیهاندا ده‌دۆزێته‌وه. ڕه‌ئووف مامدۆف له‌مباره‌وه به کوردپرێسی ڕاگه‌یاند: "هێشتا نه‌وتی خاوی هه‌رێمی کوردستان کڕیارگه‌لێکی له بازاڕه‌کانی ئه‌ورووپا و ئیسرائیلدا هه‌یه. پاڵاوگه‌کانی ئیتالیا، ئێسپانیا، یۆنان و ئیسرائیل نه‌وتی خاوی سووک به ڕێژه‌ی سولفۆری که‌م به‌کار ده‌هێنن و هه‌رێمی کوردستانیش ئه‌و جۆره نه‌وته ڕه‌وانه‌ی بازاڕه‌کان ده‌کات. که‌واته که‌م‌بوونه‌وه‌ی مه‌یلیی تورکیا یان هه‌ر وڵاتێکی‌تری جیهان بۆ کڕینی نه‌وتی خاوی هه‌رێمی کوردستان هه‌ڕه‌شه‌یێک بۆ سه‌ر داواکارییه‌کان به مه‌به‌ستی کڕینی نه‌وتی خاوی ئه‌و ناوچه‌یه نایێته ئه‌ژمار. به له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ی که بازاڕی نه‌وت بۆته بازاڕێکی جیهانی هه‌ریه‌ک له به‌رهه‌مهێنه‌رانی نه‌وت به له‌به‌رچاوگرتنی ڕاستییه‌کان وه‌ک نرخ و گواستنه‌وه‌ی نه‌وت کڕیارانی خۆیان ده‌دۆزنه‌وه."
کێشه‌کانی به‌رده‌م پیشه‌ی نه‌وتی هه‌رێمی کوردستان
توێژه‌ری که‌رتی نه‌وت باس له‌وه ده‌کات که بازاڕی نه‌وتی هه‌رێمی کوردستان له جیهاندا ئێستاش له جووڵه نه‌که‌وتووه و ئاماژه به له‌مپه‌ره‌کانی ئێستا ده‌کات و نیسبه‌ت به کێشه‌کانی به‌رده‌م هه‌ولێر بۆ له‌به‌رگرتنی سیاسه‌تی نه‌گونجاو بۆ فرۆشتنی نه‌وتی خاو هۆشداری ده‌دات. ڕه‌ئووف مامدۆف به کوردپرێسی ڕاگه‌یاند: "به‌م حاڵه‌شه‌وه، هه‌رێمی کوردستان له بواری گه‌شه‌پێدانی ستراتێژیکیی سه‌رچاوه سروشتییه‌کانی خۆی، دروست نه‌کردنی ژێرخانی گواستنه‌وه‌ی نه‌وت و هه‌روه‌ها نه‌بوونی شه‌فافییه‌ت و نه‌بوونی یاسا و ڕێسای گونجاو له که‌رتی وزه به‌ره‌وڕووی کێشه‌گه‌لێکی زۆر بۆته‌وه. ستراتێژیی ئێستای هه‌رێمی کوردستان به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت و وه‌ده‌ستهێنانی داهاتی زۆره بۆ هه‌نارده‌کردنی سه‌رچاوه‌کانی هیدرۆکه‌ربۆن. ئه‌م ستراتێژییه له کورت‌ماوه‌دا ده‌توانێت سوودێکی زۆری بۆ هه‌ولێر به‌دواوه بێت به‌ڵام ئه‌م مه‌سه‌له له‌لایێکه‌وه ده‌توانێت ته‌واوبوونی سه‌رچاوه‌گه‌لی هیدرۆکه‌ربۆنی هه‌رێمی کوردستان له کورت‌ماوه‌ی لێبکه‌وێته‌وه."
ناوبراو پێشنیازی به سه‌رکرده‌کانی هه‌رێمی کوردستان کرد که ڕوانگه‌یێکی هاوسه‌نگ بۆ مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌و مه‌سه‌له بگرنه به‌ر. ڕه‌ئووف مامدۆف هۆشداریی دا ئه‌گه‌ر هه‌رێمی کوردستان به‌رنامه‌یێکی بۆ فه‌راهه‌م‌کردنی ژێرخانی گواستنه‌وه‌ی گازی سروشتی نه‌بێت و ڕێچارێک بۆ دۆسیه گه‌نده‌ڵه‌کان له که‌رتی نه‌وت و گازی ئاراسته‌کراو له به‌ریتانیا نه‌دۆزێته‌وه نه‌وت و غازی هه‌رێمی کوردستان ده‌توانێت ببێته داوێک بۆ ڕووسیا به‌تایبه‌ت کۆمپانیای ڕۆسنه‌فتی ڕووسیا.
توێژه‌ری ئه‌نجومه‌نی په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی ڕووسیا له کۆتاییی دیمانه‌که‌یدا ئاماژه‌ی به به‌شداریی کۆمپانیای ڕۆسنه‌فتی ڕووسیا له هه‌رێمی کوردستان کرد و به هه‌واڵده‌ریی کوردپرێسی گوت: ئاماده‌بوونی کۆمپانیای نه‌وتیی ڕۆسنه‌فتی ڕووسیا له هه‌رێمی کوردستان ده‌توانێت یارمه‌تیده‌ری هه‌رێمی کوردستان بێت بۆ دروست‌کردنی له‌مپه‌ر له به‌رانبه‌ر گوشاره ناوخۆیی و نێوده‌وڵه‌تییه‌کان به‌ڵام ئه‌و مه‌سه‌له ده‌توانێت له ئه‌نجامدا زاڵبوونی کۆمپانیای ڕۆسنه‌فت له‌سه‌ر سه‌رچاوه گرینگه‌کانی نه‌وت و غازی هه‌رێمی کوردستانی لێبکه‌وێته‌وه.
وه‌رگێڕان له فارسییه‌وه: به‌شی کوردیی ئاژانسی کوردپرێس
کۆدی هه‌واڵنێر: 60103
Your Comment