بەپێی هەواڵی کوردپرێس، بەرەبەیانی ئەمڕۆ چوارشەممە، 4-5-2022، چوارچێوەی هاوئاهەنگی لە راگەیێندراوێکدا لەبارەی دۆخی عێراق، هەڵبژاردنی سەرۆککۆمار و دیاریکردنی سەرۆکوەزیرانی وڵاتەکە ئاماژەی بەوە کرد، پێویستە حیزبە کوردستانییەکان هەوڵبدەن لێکتێگەیشتن و رێککەوتنیان هەبێت بۆ دەستنیشانکردنی یەک بەربژێر بۆ پۆستی سەرۆککۆمار. هاوکات جەختیشی کردووەتەوە کە "دەبێت پۆستی سەرۆکوەزیران لای گەورەترین پێکهاتە بێت."
چوارچێوەی هاوئاهەنگی سەرەتا نۆ خاڵی وەک دەستپێشخەری دیاریکردووە، هەروەها نۆ خاڵی دیکەیشیان دیاریکردووە کە دەبێت هەمووان پێوەی پابەندبن.
لە خاڵی یەکەمی بەشی یەکەمدا هاتووە، "بۆ رەچاوکردنی ماوەی دەستووریی و پاراستنی رێڕەوی پرۆسەی دیموکراسی، داوا لە هەموو لایەنەکان دەکەین لەسەر مێزی گفتوگۆ دابنیشن و گفتوگۆ لەسەر چارەسەرییەکان بکەن، بەبێ هیچ مەرجێکی پێشوەخت، هەمووان بەرژەوەندیی نیشتمان و هاووڵاتییان لەبەرچاو بگرن."
هەروەها لە خاڵی دووەمدا دەڵێت، پۆستی سەرۆککۆمار شوێنێکی گرنگ و سەرەکییە، بەوپێیەی پارێزەری دەستوور و سیمبوولی یەکێتیی وڵات و سەروەریی و پاراستنی یەکێتی و سەلامەتیی خاکی عێراقە، بۆیە پێویستە سەرۆککۆمار کەسێکی لێهاتوو و دڵسۆز و مێژوو و رەفتاری چاک بێت. "لەسەر پارتە کوردستانییەکان پێویستە هەوڵبدەن لێک تێبگەن و رێککەوتن لەسەر کەسێک بکەن، کە خاوەن ئەو تایبەتمەندییانە بێت لە چوارچێوە کارپێکراوەکاندا."
هەروەها لە بەشێکی دیکەی دەستپێشخەرییەکەدا نۆ خاڵی دیاریکردووە، کە دەبێت هەمووان بەڵێن بدەن پێوەی پابەندبن، لە خاڵی چوارەمدا هاتووە، پێویستە "پەیوەندییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی لە بەغدا و حکومەتی هەرێمی کوردستان رێکبخرێن، بەشێوەیەک مافی هەموو بپارێزێت و زۆر شەفاف بێت، هەروەها چارەسەری گونجاو بدۆزرێتەوە بۆ کێشە هەڵپەسێردراوەکانی سەرجەم دۆسیەکانی نێوانیان بەپێی دەستوور، وەک دەرکردنی یاسای نەوت و گازی فیدراڵی و چۆنییەتیی بەڕێوەبردنی سامانی سرووشتیی وڵات و پشتوانیی هێزەکانی پاسەوانی هەرێم [ـی کوردستان] و پێشمەرگە و پابەندبوون بە فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانەوە."
هەر لە راگەیێندراوەکەی چوارچێوەی هاوئاهەنگیدا هاتووە، "پێویستە نێو ماڵی شیعە لەسەر پێکهێنانی فراکسیۆنی گەورە رێکبکەون" تاوەکو بەربژێری سەرۆکوەزیرانی داهاتوو دیاری بکرێت.
دەقی دەستپێشخەرییەکەی چوارچێوەی هاوئاهەنگی:
بەناوی خودای گەورە و میهرەبان
(وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ )
صدق الله العلي العظيم
لە سۆنگەی هەستکردن بە بەرپرسیارێتی شەرعی و ئەخلاقی، ئەو دەستپێشخەرییە نیشتمانییە گشتگیرە رادەگەیێنین، بۆ دەرچوون لە قەیرانی ئێستا و ئەو بنبەستە سیاسییەی، کە بەمدواییانە دروستبووە، کە لە ئەنجامەکانی هەڵبژاردن و ئەوەی بەدوای هات لە شکستهێنان و کۆتاییهاتنی کۆبوونەوەی رۆژی چوارشەممە 30 ئاداری 2022 دەستپێدەکات.
بۆ پاراستنی بەرژەوەندی گەلە بەڕێزەکەمان جارێکی دیکە چوارچێوەی هاوئاهەنگی و هێز و کەسایەتییە هاوپەیمانەکانی، پردی لێکتگەیشتن و دیالۆگ درێژ دەکەن، بۆ هەموو هێزە سیاسییەکانی دیکە و کەسایەتییە سەربەخۆکابن، بەمەبەستی دەرچوون لەو قەیرانەی کە ئێستا وڵاتی گرتووەتەوە. دەقی دەستپێشخەریەکەش بەم شێوەیە:
یەکەم: بۆ رەچاوکردنی ماوەی دەستووریی و پاراستنی بەڕێوەچوونی پرۆسەی دیموکراسی، داوا لە هەموو لایەنەکان دەکەین لەسەر مێزی گفتوگۆ دابنیشن و گفتوگۆ لەسەر چارەسەرەکان بکەن، بەبێ هیچ مەرجێکی پێشوەخت، هەمووان بەرژەوەندی نیشتمان و هاووڵاتییان لەبەرچاو بگرن.
دووەم: پۆستی سەرۆککۆمار، پێگەیەکی مەعنەوی گرنگ و سەرەکییە، بەوپێەی پارێزەری دەستوور و سیمبوولی یەکێتی وڵات و سەروەریی و پاراستنی یەکێتی و سەلامەتی خاکی عێراقە، بۆیە پێویستە سەرۆککۆمار کەسێکی لێهاتوو و دڵسۆز و خاوەن مێژوو و رەفتاری چاک بێت. لەسەر پارتە کوردستانییەکان پێویستە هەوڵبدەن لێک تێبگەن و رێککەوتن لەسەر کەسێک بکەن، کە خاوەن ئەو خەسڵەتانە بێت لە چوارچێوەی کارپێکراوەکاندا.
سێیەم: بەهۆی گرنگی پۆستی سەرۆکوەزیران و وەک گونجاونێک لەگەڵ دەستوور و رەچاوکردنی مافی زۆرینە، پێویستە پارێزگاری لە مافی گەورەترین فراکسیۆن بکرێت لە کۆمەڵگەدا لە رێگەی فراکسیۆنی گەورەترین هاوپەیمانیدا، کە گەورەترین فراکسیۆن پێکدەهێنێت، دواتر رێککەوتن بکرێت لەسەر بەربژێری سەرۆکوەزیرانی داهاتوو. هێزە سیاسییە بەشداربووەکان لە حکومەت بەرپرسیاریەتی شکست و سەرکەوتن و لێپرسینەوە بگرنەئەستۆ. بەڵێن بدەن پشتوانی تەواوبن بەپێی بەرنامەی حکومی پەسندکراو، ئەمەش لە کۆنگرەیەکی گشتی رابگەیێندرێت، بەربژێری ئەو پۆستە لێهاتوو، پاک و خاوەن ئەزموونی سیاسی و ئابووریی و خاوەن خاسیەتی خوازراوی ئەو پۆستە بیت. گەورەترین فراکسیۆن لە رووی ژمارەوە دیاریی بکات و باوەڕی بە بەرنامەی سیاسی بێت و لێهاتوویی و تواناکانی هەڵبسەنگێنێت، پێش ئەوەی دیاری بکرێت و رەزامەندی لەسەر بدرێت.
چوارەم: لە باوەڕبوون بەوەی پرۆسەی سیاسی بەڕێوەبچێت و لە بنبەستی سیاسی دووربخرێتەوە، هێزەکانی چوارچێوەی هاوئاهەنگی پێشنیازێک پێشکێشی پەرلەمانتارانی سەربەخۆ دەکەن، بەوەی بەربژێرێک پێشکێش بکەن کە لێهاتوو، پاک و پەسند و بێلایەن و سەرجەم تایبەتمەندییە پێویستییەکانی هەبێت، بۆ بەڕێوەبردنی وڵات لەو قۆناخە هەستیارەی تەمەنی عێراقدا، پشتوانی هەموو فراکسیۆنەکانی نێو گەورەترین فراکسیۆن و گەورەترین فراکسیۆن لە رووی ژمارەوە هەبێت، کە پێکبهێنرێت بەپێی شیکردنەوەی دادگەی باڵای فیدراڵی بۆ ماددەی 76ی دەستوور.
پێنجەم: لە رێگەی ئەو دەستپێشخەرییەوە، بابەتی هەرسێ سەرۆکایەتییەکە یەکلابکرێتەوە، ئەمەش لە رێگەی لێکتێگەیشتنی نێوان رۆڵەکانی هەموو پێکهاتەکان لەنێوان خۆیاندا، سەرجەم ئەوانەی مامەڵە دەکەن لەگەڵ چەمکی زۆرینە، دەخوازن بەشداربن، یان بە خواستی خۆیان دەیانەوێت ببنە ئۆپۆزیسیۆن و چاودێر بن. سەرجەم سەرۆکایەتییەکان بەیەک رێچکە تێپەڕێت، کە زۆرینەی خوازراوی بەشدار لە حکومەت بەشێوەیەک دڵنیایی بداتە هەمووان لەگەڵ رێککەوتن لەسەر ئەوەی رەتکردنەوەی هەر بەربژیرێکی پێکهاتەکان مانای بەریەک کەوتن نییە لەگەڵ ئەو پێکهاتەیە، بەڵکو بواردانە لەبەردەم ئەو پێکهاتەیە تاوەکو بژاردەی دیکە پێشکێش بکات و هەرسێ سەرۆکایەتییەکە دەبێت نوێنەری هەمووان بن و پشتیوانی و جێگەی رێزی هەمووان بن.
شەشەم: دوورکەوتنەوە لە سیاسەتی شکاندنی ئیرادە و نەرمی نواندن و سازشکردنی دوولایەنە، لە پێناو گەیشتن بە هاوبەشییە نیشتمانیی و سیاسییەکان لەگەڵ رەچاوکردنی کێشی هەڵبژاردن.
حەوتەم: زۆرینەی دەسەڵاتدار، بەڵێن بدات ژینگەیەکی ئارام بۆ ئۆپۆزیسیۆنی پەرلەمانی فەراهەم دەکات، تاوەکو رۆڵی پەرلەمانی بگێڕێت و چاودێری کارەکانی حکومەت بکات و لێپرسینەوەی لەگەڵ بکات ئەگەر کەموکوڕییەکانی سەلمێنرا، ئەمەش لە رێگەی سەرۆکایەتیکردنی لیژنە پەرلەمانییە کاریگەرەکان و پێدانی دەستەکانی چاودێریی بە ئۆپۆزیسیۆن و کەسایەتی سەربەخۆ بەوانەی بەشداری پێکهێنانی حکومەت ناکەن، هەروەک پێویستە ئۆزیسیۆن بەڵێن بدات دانیشتنەکانی ئەنجوومەنی نوێنەران پەکنەخات و بەشێوەیەکی کارا ئامادەبێت و بوار بداتە زۆرینەی دەسەڵاتدار، بۆ تەواوکردنی بەرکەوتە دەستوورییەکانی.
هەشتەم: چوارچێوەی هاوئاهەنگی و هێزە هاوپەیمانەکانی، لیژنەیەکی دانوستاندن پێکدەهێنن بۆ گفتوگۆکردن لەگەڵ هێزە سیاسییەکان لەپێناو جێبەجێکردنی ئەو دەستپێشخەرییە.
نۆیەم: بژارەی بەشداریکردن لە حکومەتی داهاتوو، یان ئۆپۆزیسیۆن بوون، بژارەیەکی کراوە و رەخساو بێت لە بەردەم هەمووان، بەبێ ئەوەی بەسەر هیچ لایەنێک بسەپێنرێت.
پابەندبوونەکان:
هەمووان بەڵێندەدەن ئەو پابەندبوونانە جێبەجێبکەن کە لەو وەرقەیەدا هاتووە، کە بریتییە لە:
یەکەم: بەڵێن بدرێت پێداچوونەوە بکرێت بە هەموو گرێبەست و دامەزراندنەکان لە حکومەتی کاربەڕێکەری رۆژانەدا لە رێکەوتی هەڵوەشانەوەی پەرلەماندا، تاوەکو پێکهێنانی حکومەتی نوێ.
دووەم: هەموارکردنی یاسای هەڵبژاردن، بەپێی بڕیاری دادگەی فیدراڵی ژمارە 159 لە 27/12/2021 تایبەت بە پابەندکردنی ئەنجوومەنی نوێنەران بە هەموارکردنی یاساکە و بەڵێندان بە گۆڕینی کادیرانی کۆمیسیۆن و دووبارە داڕشتنەوەی پەیکەر و هەڵبژاردن ئەنجوومەنی کۆمیسیاران کەسانی خاوەن ئەزموون و لەگەڵ لێپرسینەوەکردن لەگەڵ ئەوانەی بەپێی یاساکە خەمتەرخەمیان سەلمێنرا.
سێیەم: پاراستنی مافی کەمینەکان و پارێزگاریکردن و پاراستنی بەرژەوەندییەکان لە رێگەی رەخساندنی دەرفەت و ئازادیی بیروباوەڕ و زۆر بابەتی دیکە لە دەستووری عێراقدا هاتووە.
چوارەم: پەیوەندییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی لە بەغدا و حکومەتی هەرێمی کوردستان رێکبخرێت، بەشێوەیەک مافی هەموو بپارێزێت و زۆر شەفاف بێت، هەروەها چارەسەری گونجاو بدۆزرێتەوە، بۆ کێشە هەڵپەسێردراوەکانی سەرجەم دۆسیەکانی نێوانیان بەپێی دەستوور، وەک دەرکردنی یاسای نەوت و گازی فیدراڵی و چۆنییەتی بەڕێوەبردنی سامانی سروشتی وڵات و پشتوانی هێزەکانی پاسەوانی هەرێم و پێشمەرگە و پابەندبوون بە فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکانەوە.
پێنجەم: دووبارە ئاوەدانکردنەوەی ناوچە ئازادکراوەکان و چارەسەرکردنی کێشەی ئاوارەکان، لە ئەنجامی تیرۆری داعشی چەپەڵ و کارکردن لەسەر هەموو ئەوانەی دەبنە هۆی بەهێزکردنی متمانە بە پرۆسەی سیاسی لە رێگەی حکومەت، کە چاودێریی هەمووان بکات.
شەشەم: دروستکردنی سندوقێک بۆ پشتیوانیکردن لەو پارێزگایانەی کە زیاتر هەژارن و بەپێی ئاماژەکانی فەرمی وەزارەتی پلاندانان پارەی پێویستیان بۆ دابین بکرێت، لە چوارچێوەی بودجەی دارایی بۆ بووژانەوەی دۆخی خزمەتگوزاریی پەروەردە و خوێندن و تەندروستی و نیشتەجێ بوون لە پارێزگا هەژارەکاندا.
حەوتەم: هەموو هێزە سیاسییەکان بەڵێن بدەن، هەموو هەوڵێک رەتدەکەنەوە و رێگەنادەن پەیوەندییەکان لەگەڵ قەوارەی زایۆنی داگیرکەر ئاسایی بکرێنەوە.
هەشتەم: چالاککردنی دام و دەزگاکانی چاودێریی و پەرلەمانی و دەرکردنی یاسای گونجاو بۆ بەرەنگاربوونەوە گەندەڵی، هیچ کەسێک نە پارێزرێت کە بەپێی یاسا گەندەڵی بەسەر سسەلمێنرا و سەرکۆنەکرا.
نۆیەم: داڕشتنی بەرنامەی وەزاریی و بەرنامەی حکومی بۆ قۆناخی داهاتوو، دیاریکردنی کاتێکی واقعی بۆ جێبەجێکردن و دیاریکردنی پێوەرەکانی دیاریکردنی تیمی وەزاریی و هەوڵەکان زیاتر لەسەر لایەنی خزمەتگوزاریی بێت .
Your Comment