خوەت کەێ و دە کوو هاتیەسە دی؟
دە نام سجیلەم هەس کەێ وە دی هاتمە؛ ئەر ڕاس بو. وەلێ دە کوو، زانم کە دە مەحەلەێ گیوەکەرەیل هاتمەسە دی. هەێمان ئەو کۊچە هەسەێ دە مەحەلەێ خیام.
چەن ماڵ دە یەێ ماڵ بۊن، یا ماڵ جیا جیا داشتن؟
نە، ماڵ جیای یەێ ئوتاقی قەدیمەێ. داڵگم وت وەختێ هاتمەسە دی که وەفر سیە و کەو واریە و مەردم بزنەیلیان قڕان کردنە و مردنە. باوگمیش دە عەتاری بۊە و دە ماڵ نەۊه. ئۊشن ئیقەرە وەفر واریە که رِک هۊچ نەۊه کە مەردم وەفر کردنەسە پووت تا بوگە ئاو پیت و پەڕوێ وەێ بشورن. داڵگم وت سەرما و بەدبەختی فرەێگ بۊە.
مناڵ چەنم ماڵ بۊت؟
ئیمە دۊەت گەپێ داشتیمن و دە شوونێ کوڕێ ئەڕامان بۊ کە دە دو ساڵی چگە رەحمەت خودا و ها یادم ئەڕا سەربازی هاتنە شوونێ که داڵگم وت مردگە. ئمجا م دە شوون ئەو کوڕە هاتمە دی. باوگم خوەشی نەکردۊ و وتی یەێ کوڕم مردگە و دە شوونێ دۊەتێ ئەڕام هاوردیە؟ ئمجا دە شوون م یەێ کوڕ تر هاتە دنیا و دی ئەو مەحەلە خوەشی ئەڕا منیش کردن وتن یە پاچڵە‌زەڕینە و کوڕ دە شوونێ هاتگە. داڵگم وت پام نانەسە نام هیزە. دە شوون ئەو کوڕە کە دە جووانی دە جەنگ شەهید بۊ، دۊەت تر هاتە دی کە ئەۊ هەم دە بۊچگی بوو دارو دا ڵەێ و عمر خودا کرد. فرە رەیین بۊ و مل بەرزێ داشت. باوگم نان ئەڕای نەخوارد تا بڕێ دەی مەردم گیوەکەرە دڵێەو دان و دە ئازیەتی دراوردنەێ.
باوگت چە دفروشا؟
چای و تەماکوو و کاخەزسیگار و ئی چێشتەیلە. پارچە و مارچە هەم بردن. پارچەێ بیجامە و پیرەنی بردن ئەڕا ئی سیەماڵەیل و مەردم کوچڕەوعەشاێره.
چەنێ یەێ جار دچگە عەتاری؟
مانگێ یەێ جار دچگ. هەفتەێ یان دە ڕووژ وەێ دچگ و دیاتەو. ئاخر جاریش چگە بەێرەی و دە کۊەسان وەفر نواێ گرت و زقوم کوشتەێ.
تو چەن ساڵ داشتی؟
م پەنج شەش ساڵم بۊ. وە ئی بۊچگیەو گوپ خوەم دە وێ کردن تلیشانۊم. هە دەێرە تا ئێرە گوپ رِنیم ئەڕا باوگم. ها یادم چگمە ئەڕا ماڵێ دە سەراو، سەم سەر دفروشا…
سەم سەر کامە؟
مەردم سەم دکردنە نام سەر تا موور و چێشت نەێگە نام سەرێان. ئێگل چگم سەم بسێنم، ژنە وەختێ گوپەیلم دی، دا نام دەم خوەێ و وت ئای ڕوڵە، یە باوگ ت بۊە ئۊشن مردگە؟ وتم ئا. وت ئەوی ڕوڵە یە چە وە خوەت کردیتە، گرد گوپت کەنیتە. ئێگل رەئیس شەهرەبانییش هاتە بان جنازەێ باوگم دە مردەشوورخانە. بازجویی دە داڵگم کردن وتن باوگم دشمن داشتگە یان نە. ئمجا عەڵامەتێان هات وە جنازەێ باوگم و وتن خودا بنووڕە ئی ئایِمە، یە چەن ڕوژە ها کۊە و هۊچ وەێ ناتگە. وتن مرخێ بنەی بێاوانە تا شەوەکی پەڕ پووێ کەن، یە چۊ ئی ئایمە ئەسبێ خوریاگە و خوەێ هۊچ وەێ ناتگە. وت یە بزان چِ سەعادەتێ دە لای خودا داشتگە. بازووبەنێ هەم داشت هە نیەزانم چە وەێ هات. تو بۊ خاشە دە گیانێ بۊ؟ شەهرەبانیە وت یە ئی بازووبەنە نگەدارێ بۊە.
باوگت چگە ڕەحمەت خودا و وەز گەنێ کە داشتن گەنترەو بۊ؟
ئەنۊ خوازی خاسترەو بو؟ مەر ئیمە دە بن ئەو ماڵ کرانشینیە چە داشتیمن؟
داڵگت مەن و چەن زاڕو…
خوەیشکە گەپەم تازە شۊ کردۊ کە باوگم دە بەێن چگ. نان دەسیان گەن بۊ.
ئمجا چۊ ژیان گوزەران دکردن وەی دەس تەنگیە؟
داڵگم خوم دنیا و بەن‌ڕەنگ دکرد.
ئەڕا فرووش ڕەنگ دکرد؟
فێشر ئەڕا خوەمان بۊ. یان دکردیم، قالی دکردیم.
تو وە پەنج شەش ساڵان نیشتیتە پێشت دار تەون؟
ئا دی، چە بکەم؟! منیش قالی دکردم.
کی دار تەون هاورد؟
ئیمە وەرد کەوکی ژن نەسرلا قالی دکردیمن، دە شون تەکیە قەدیمەێ گیوەکەرەیل.
چمان ئەۊ دارێ ئەڕا خوەێ داشت ئیوە چگنە کومەکێ؟
ئا، وەردێ قالی دکردیمن و ئەۊ ئاخر سەر دو تمەن سێ تمەن داگەمان.
ئەۊ ئمجا قالی وە کی دفرەت؟
ئەۊ ئەڕا خوەێان قالی دکرد.
مەردم فێشتر ئەڕا خوەێان قالی دکردن؟
ئا، ئەڕا خوەێان دکردن. وەرد ژنەیل فرەێ قالی کردمە. وەرد فەرەنگی، وەرد ماڵ جەمشێر. وەرد ئەوان قالی عەزیزێ کردم، وەختێ بڕینەێ، پەنج تمەن دانەم.
چەن متری بۊن؟
دو متری بۊ، سێ متری بۊ.
وەرێان چەنێ بۊ؟
وەرێان یەک نیمی بۊ.
پەنج تمەنە چە وەێ دکردی؟
چگیمە حەمام، سەروەرێ تمەنێ، تمەنێ دەێ دامە برا بۊچگەم دچگە سینما. گا بۊ ئەڕا خوەمان قالی دکردیم و دفرووتیمن. ها ویرم، قالیێ فرووتیمن، م پەنج تمەن گیرم هات. یەکی دە برایلەم دە سەربازی بۊ، داڵگم وت ئای خودا، براگەت گوناسە، ها دە بێبەهان. دو تمەن دامە داڵگم کل ئەرێ کرد.
قالی کردن چەنێ وەخت دکیشا؟
ئیمە خوەمان قالی دکردیمن، وە پانزە شانزە شەو یەێ قالی دکردیم. گرنگەیلەێ قەۊ بۊ. هەم بەنەێ و هەم هرۊتەێ قەۊ بۊ. ئی قالیە زۊ دیاتە بان. جوور ئەلان نەۊ ئی هرۊت باریکەسە و بەن باریک هەر چگ کەی، ئەو بان نیاێ، بەن کوردی بۊ، ڕەنگ دکردن و دوِردنەێ کار.
ڕەنگ وە چە دکردن؟
دە دەور مەێدان خیام یەکێ بۊ ڕەنگ دفرەت، داڵگ حەێدەر. ڕەنگ لاکی، سەونز، دێز، نارنجی… داڵگم ئەوڵ دشورتیان و ئێگل دناگیانە ئاو و دکوڵانیان. دی تا شەوەکی دهیشتێ ڕەنگ دگرتە خوەێ. ئمجا شەوەکی، پڵچگەیلە دکردە دار و ئاو دچکانن. دۊماێ یە، یەێ دەس دشورتنیان و هشکێان دکردن و ئاخر سەر ئەڵکردنیان. ئەومە دوتیمن کردیمنیانە کەرت.
وە مەچیر قالی چە دوِتن ئەومە؟
هە دووتیمن بەن. مه‌ردم خۆری ڕەسین یان پەتگەو کردن.
چۊ؟
قالی کوانە یان وەڕەیل تیکەتیکە هاوردن، بەنەیلەێ دچەکانن و و پەتگەو کردن. وە ئەو بەن چەکیاگە دوتن پەتگ. ئێگل ئی پەتگە وە یەێ چێشت دەڵقیێ دە نام ئاو داخ شەکاننەێ شەکاننەێ و دپێچاننەێ تا بۊ وە خوری. دی ئی خوریە دڕەسین ئەڕا وەڕ و ئی چێشتەیلە.
ئیوە خوەتان بەن دە کوو دسەنن؟
ئیمە هەمیشان بەن دە ژێر دەسمان بۊ. دە زاڕوویی دراتم فێشتر ئەڕا خوەمان قالی دکردیم. ها یادم تازە شۊ کردۊم قالی دریژێ کردیمن دە بانەو چەفتەو بۊ. شۊەم بردێ هەر شون و وڵاتێ، کەس دەێ نەوردەێ. تا بردەێ مێهران و دە خوسە داۊگەێ یەێ ماشین جاڕوو خۆرمایی. دیم ئێوارە پڕ ماشینێ جاڕوو خسە ماڵ. (وە خەنگ)
جاڕووەیل چە وێان کرد؟
دانێ پەنج قرووش فرەتیان، دە پۊل قالیە فێشتر کرد.
خوری دە کوو سەنن؟
خۆری پڕ بۊ ئی دکانەیلە گرد داشتن. دسەنیمن و هاوردیمنە ماڵ دە نام هەسارە شەو دنایمنەێ ئاو تا شەوەکی دفیسیا. ئێگل وە چوو دیایمنە ڵەێ کەف دکرد و خرت و خەوشێ ددرات. ئێگل شوورتیمنەێ و دخسیتەێ مل چێشتێگەو تا ئاو بچکنێ. ئێگل هشکەو دِبۊ، شەو بات وە دەس شیێ بکەیتەو. ئێگل یەکێ ئەڕات دگرتەێ و تونیش دیایتەێ وا و دکردیتەێ سەرگ خوریێ. ئیگل سەرگە درەسیتەێ و دە بان پا، چەپ و ڕاسێ دکردیت و دکردیتەێ پاچگ و دە بانەو گرنگێ دیایت.
ئمجا دی ڕەنگ بەن دکردن؟
وەرژە ئەوە، سێ شەو، چوار ڕووژ، یەێ هەفتە دنایێ نام خۆم.
خۆم چە؟
مێز جەمەو دکردن (خەنگ گرێگەێ)… ئوو یەێ چێشتێ بۊ دوتنەێ نیل، خسنەێ نامێ و بەنە دنانە نامێ و دەرێ دِوەسین و دەمێ ئەڵپێچانن. گەن بوو دیا (وە خەنگ)… ئێگل ددراوردیتەێ و خاس جەڕێەو دیایت و هشکێ دکردیت. ئێگل دچگی دانە ڕێان دسەنیت و ڕەنگ‌بەن دکردی. دی بات بزانسای چەن پاچگ لاکی خوازی، چەنێ دێز، چەنێ سەونز و سرمەی. ئوو ڕەنگە دخسیتەێ نام پووت یان قاولەمە و ئاو داخ دکردیتە بانێ و دە بانەو بەنەیلە دنایتە نامێ و دفیسانیتەێ.
ڕەنگ لاکی چۊ دیایگە دەس؟
یەێ چێشت ئسپێ بۊ دوتنەێ ڕونیاس. دکوتایتەێ و دکردیتەێ پتر. ئێگل چەن مِسقاڵ ڕەنگ لاکی ئەڕێ دسەنیت و دکردیتەێ نامێ.
دانەێ ڕەنگ دە کی دسەنن؟
ژنێ بۊ شاڵیە نامێ بۊ، ژن بنیان. کوڕێ داشت وە نام مەجید دە جەنگە شەهید و بێ‌سەر شوون بۊ. یەک تریش بۊ، داڵگ قازی‌زادە. جگی ده مِسقاڵ لاکی دیاگەت، دە مِسقاڵ زەرد و نارنجی، ریق دیاگەت، ڕونیاس، سرمەی… دوِتی چەن پاچگە، دوِت ئیقەرە دانە بەسێە. دکردەێ توو کاخەز، لۊلێ دکرد و دیاوردیتەێ ئەڕا ماڵ دکردیتەێ ڕەنگ‌بەن.
قالیەیلە چەن رەنگ بۊن؟
فرە بۊ. هەفت هەیشت ڕەنگ بۊ. گِشت چێشتێ داشت.
فێشتر قالیەیل کوردی لاکی ڕەنگن؟
وە نامێ لاکی بۊ، گۆڵ و کار بارەێ ڕەنگاڕەنگ بۊ.
نەقشەیلتان چە بۊ؟
نەقشێ داشتیم چۊ سەماوەر بۊ دە نامەێ، سینی بۊ، گووشەیلیان دکردیمنە کەمووتەر. ها ویرم قالی گەپێ کردیمن، دوِتنەێ شەهری. نەخشەێ جوور هه ئی قالیەیل گۆڵدارە بۊ و شلوخ، کوردیاتیەیلە خەڵوەتن. سێ نەفەری دنیشتیمنە وەر قالیە، م دە نامڕاس بۊم.
وه زێهن خوەتان ددۊرانن؟ یان نەخشە داشتن؟
نەخشە داشت، دە بان ئەوە دشماردیمنەێ چەنێ بوِڕ و چەنێ نەوڕ.
وە چە گرنگە دِبڕین؟ قولاو داشتن؟
نە، وە تێخ وە کلگ گرنگ دیایمن و وە تێخ دبڕیمنەێ، وە قولاو کی زانێ.
دارکووڵ چووین داشتن یان ئاسنی؟
چووین بۊ، دو گلە کووڵا چقاننە نام زەمین کە دە خوارەو کونا داشت ئەڕا ژێرتەونە. چووێ هەم دە بانەو دنایتە سەرەێ و ئێگل گۆردێ کردن یەکێ دیات ئەڕات دکردەێ.
ئمجا چۊ پایین‌کشیێ دکردن؟ یەێ سەرە دچگنە بان؟
نە، سەر وەرێ دکردیمن دچگیتە نامڕاسێ دە بانەو وازێ دکردی و تەونە دکیشایتەێ خوار. ئێگل دە نوو گرنگێ دایت.
دی چە ها ویرت؟
ها ویرم یەکێ دەی مەردم گیوەکەرە، قالیێ خسۊن، نیم مترێ ماۊ. بۊە پاییز و واران دواری. کەفتنە تەپِ ڕیپ و دەڵق کیشانە سەرێ. ئێگل هاتنە شونم بچمە کومەکێان. دو زاڕو داشتم نامیانە لای داڵگم و دە شەوەکی تا ئێوارە کار دەێ کردیمن تا تەمام بۊ و بڕیمنەێ. ژن فرەێ هاتنە کومەک و کار دەێ کردن.
دەی جوورە دەم‌تەقە کەی، چمان ئیلام قالی‌کەر فرەێ داشتگە؟
ئا ڕوولە، گشت ئی مەردمە بەن دکردن و دتەنین و قالی خسن ئەڕا خوەێان.
گرانترین قالی کوردیێ کە فرەتیتە، چەنێ پۊلێ بۊە؟
ها ویرم قالیێ وەرد یەکێ کردم ۳۰۰ گلە یەێ تمەنی دانەم. منیش تازە شۊ کردۊم و هۊچ ناشتیم، دامە دو گلە پەتوو! (خەنگ و کوومر کیشێ) ئیقەرە مەردم دەی بەدبەختیەیلە دِدین و دکیشان، دی خودا زانێ.
وت و وێژ: یاسر بابایی ئیلامی
Your Comment