بەشێک لە یاساناسانیش پێیانوایە، کەلێنی یاسایی لەناو بەشێک لە یاساکانی کە لە پەرلەمانی کوردستان دەرچوون وایکردووە حکوومەتی عێراق دادگای فیدراڵی بۆ لێدان ‌و لاواز کردنی هەرێمی کوردستان بەکاربهێنێت.

لە شوباتی ئەمساڵدا دادگای فیدراڵی یاسای نەوت‌ و گازی هەرێمی کوردستانی بە نادەستووری لەقەڵەم دا و بڕیارەکەش لە سەر ئاستی هەرێم ‌و عێراقیش کاردانەوەی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا.

هەرێم ڕاستەوخۆ بڕیارەکەی بە بڕیارێکی سیاسی ‌و نادەستووری ناو برد و ڕەتی کردەوە. بەوپێیەی ئەو سکاڵایەی کە لەدژی یاساکەی هەرێم تۆمارکرابوو ماوەکەی 10 ساڵی بەسەرداتێپەڕیبوو، بەڵام لە مساڵدا جوڵێنرا و بڕیاری لەبارەوەدرا، بەشێکی زۆر لە شارەزایانی سیاسی ‌و یاساییش پێیان وابوو، لەبنەڕەتەوە بابەتەکە سیاسییە و پەیوەستە بەو ڕووداوە سیاسییانەوە کە لەوکاتە لە عێراق ‌و هەرێم ڕوویان دا.

دواترو لە مانگی ئازاردا دادگای فیدراڵی مادەی 46ی یاسای ژمارە 10ی ساڵی 2008ی خوێندنی باڵای بەنادەستوری دانا کە ڕێگری دەکات لە تۆمار کردنی سکاڵا لەکۆلێژ و سەرۆکایەتییەکان لە پرسە کارگێڕیی ‌و زانستییەکان، ئەمە جگەلەوەی کە دادگاکە بڕگەیەکی یاسای کۆمیسیۆنی هەڵبژاردنی هەرێمی کوردستانی ڕەت کردەوە.

لە 23ی مانگی ڕابردووشدا یاسای هەڵوەشاوەی خانەنشینیی پووچەڵ کردەوە کە لە هەرێمی کوردستان بەرکارە. لە دوایین بڕیاریشیدا لەبارەی هەرێمی کوردستانەوە دادگاکە، بڕیاری دا بە هەڵوەشاندنەوەى مادەى 18ی یاسای هەموارى جێبەجێ کردنى یاساى بارى کەسێتى، کە لە یاساکەدا ماف دراوەتە هەر ژنێک لە ئەگەری هێنانی ژنی دووەمدا لە لایەن مێردەکەیەوە، ئەوا ژنی یەکەم مافی جیابوونەوەی هەیە، واتە بەپێی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی ژن لەڕووی یاساییەوە مافی ئەوەی نییە داوای جیابوونەوە بکات ئەگەر مێردەکەی ژنی دووەمیش بهێنتێت، ئەوەش کاردانەوەی زۆری بەدوای خۆیداهێناوە و چاوەڕێ دەکرێت یاساناسان ‌و چالاکانی بواری مافەکانی ژنان بەتوندی لە دژی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی بوەستنەوە و بەبڕیارێکی نادادپەروەرانە و لەدژی مافەکانی ژنان وەسفی دەکەن.

لە ئێستاشدا سکاڵای درێژ کردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی کوردستانیش لە دادبینیدایە و ڕەنگە بڕیارێکی تر لەدژی درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمانیش لەلایەن دادگای فیدراڵیەوە دەربکرێت.

کاتی بڕیارەکان ‌و شێوازی هاتنەپێشەوەی دادگای فیدراڵی بۆ ناو ئەو بارودۆخە سیاسییەی کە لەچەند مانگی ڕابردوودا دروست بوو وایکردووە، بەشێکی زۆر لە شارەزایانی یاسایی ‌و دەستووری لە هەرێم ‌و عێراق بڕیارەکان بەسیاسی‌ و کاریگەر بە بارودۆخی سیاسی وەسف بکەن ‌و پێیانوایە، ڕێککەوتنە سیاسییەکان دەتوانن تەواوی بڕیارەکان ڕابگرن ‌و هیچییان جێبەجێ نەکرێن.

لەلایەکی تریشەوە باس لەوەدەکەن، ئەو یاسا و بڕگە یاساییانەی کە لە هەرێمی کوردستان بەرکارن، کەلێنی یاسایی ‌و دەستوورییان تێدایە و بەشێکیان پێچەوانەی دەستووری عێراقن، ئەوەش وایکردووە حکوومەتی عێراق بیکاتە هەلێک ‌و لەدژی هەرێم بەکاریبهێنێت بۆ لاواز کردنی.

هاوکات بەهۆی ئەوەی سیستمی سیاسی لە عێراق لەدوای ساڵی 2003وە زۆرتر لەسەر بنەمای سازان‌ و ڕێککەوتنی نێوان لایەنەکان دامەزراوە، چاوەڕێ ناکرێت هەروا بە ئاسانی ئەو بڕیارانەی دادگای فیدراڵی جێبەجێ بکرێن، چوونکە لە عێراقدا هەمیشە دۆخە سیاسییەکەی لەسەرو هەموو بارودۆخێکی یاسایی‌ و تەنانەت دەستووریشەوە بووە.

بۆیە ئەوەی کە لەئێستادا لە عێراق ‌و هەرێم دەگوزەرێت، بەرهەمی ئەو بارودۆخە سیاسییەیە کە لەماوەی ساڵی ڕابردوودا بەهۆی کێشە سیاسییەکانەوە بەتایبەت لەنێوان هەرێم‌ و بەغدا هاتۆتە ئاراوە و لەگەڵ هەر ڕێککەوتنێکی سیاسیدا کێشە یاساییەکانیش بێکاریگەر بکرێن تاوەکوو قۆناغێکی تر و کاتێکی تر کە کێشەکانی نێوان هەردوولا سەرهەڵبدەنەوە.

لە شارپرێس وەرگیراوە