دەقی دیمانەکەی کوردپرێس لەگەڵ عەتا سەراوی لێره‌ بخوێننه‌وه‌:

کوردپرێس: دەرەنجامی ڕیفراندۆم بۆ هەرێمی کوردستان چی بوو؟

لە ڕووی مێژووییەوە بۆ یەکەم جار خەڵکی کوردستان و ناوچە دابڕێندراوەکان سەلماندیان ئەو ناوچانە کوردستانین، ئەگینا لە ڕووی سیاسی و دیبلۆماسی و دارایییەوە زیانی گەورەمان بەرکەوت.

کوردپرێس: پێش ڕیفراندۆم بەڕێوەبەرانی ڕیفراندۆم باسیان لە پشتگیریی نێو دەوڵەتی دەکرد، بۆچی ئەوان خۆێندنەوەیێکی ئاوایان هەبوو؟ بۆچوونی ئەێوە چییە؟

من وەکوو هاووڵاتییێکی ئاسایی ئەم وڵاتە، هەمیشە قەناعەتم وابووە کە کۆمەڵگای نێونەتەوەیی لە سەروویانەوە ئەمریکا وەکوو گورگە، گورگێکی چاو برسییە کە بەرژەوەندیی خۆی لە کوێ بێت وا ئەکا، ناکرێت کورد بەرژەوەندیی خۆی ببەسێت بە دەوڵەتێکی وەکوو ئەمریکاوە. ئەورووپییەکانیش هەمیشە وان، مەسالحیان لە کوێ بوو لەگەڵ ئەوە تەعامول ئەکەن. گەلانی ناوچەکەش بەگشتی هەر هەمیشە زوڵمیان لە کورد کردووە، بەداخەوە ئەوەی عێراق دەیویست موجتەمەعی دەولی وایان کرد و دژی کورد وەستان.

کوردپرێس: بارودۆخی سیاسی و ئابووریی ناوخۆی هەرێمی کوردستان، ئێستا چۆن دەبینن؟

بەڕاستی ئێستا هەرێمی کوردستان لە باری ئابوورییەوە لە قەیرانە، عێراق بەگشتی قەیرانی هەیە بەڵام کوردستانیش لە قەیرانە. ئێمە ئەنفال و کیمیابارانمان بینی، تەمەنی نەتەوەی کورد لە تەمەنی دوژمنەکانمان درێژترە پێشتریش ئەو هەموو دیکتاتۆرانە نەیانتوانی کۆتایی بە ئێمە بێنن. من دڵنیام کە کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان دەتوانن ڕووبەڕووی ئەم قەیرانانە ببنەوە، ئەگەر وا نەبوایە لە سەد ساڵی ڕابردوو تا ئێستا شتێک بە ناوی کوردستان وەکوو نیشتمان و وەکوو گەلی کورد دوژمنانی ئێمە دەیانسڕییەوە، ئێستا تەحەمولی ئەو وەزعە دەکەین بە دڵنیاییەوە خەڵکی ئێمە لەوە بەهێزترە کە وەزعی ئابووری چۆکی پێ دابنێت.

کوردپرێس: هاوپەیوەند بە پرسی ڕیفراندۆمەوە دادگای فیدراڵیی عێراق حوکمی دەرکرد، هەڵویستی هەولێر لە بەرامبەریدا چۆن دەبینن؟

من ناتوانم لە جیاتیی هەولێر قسە بکەم بەڵام هیچ هێزێک لە کوردستان، لە عێراق و لە موجتەمەعی دەولی جگە لە دەنگی خەڵکی کوردستان ناتوانێت ئەو ڕیفراندۆمە هەڵبوەشێنێتەوە. خەڵکی کوردستان دەنگی داوە بۆ سەربەخۆیی هیچ کەس ناتوانێت دەنگی خەڵک بۆ سەربەخۆیی هەڵبوەشێنێتەوە. دادگای فیدراڵیی عێراق دادگایێکی سیاسییە نە دادگایێکی یاسایی. ئەوان ئەتوانن برسیمان کەن ئەتوانن ئەنفالمان کەن ئەتوانن وەکوو چۆن یەزیدییەکانیان جینۆساید کرد بیکەن. ئەتوانن لەشکەرکێشیمان بکەنە سەر بەڵام ئیرادەی خەڵکی کوردستان بە هیج دوژمنێک بە چۆکا نایێت.

کوردپرێس: نێچیرڤان بارزانی لە دوایین کونفرانسی ڕۆژنامەوانیدا جەختی کرد کە ڕێز بۆ بڕیاری دادگای فیدراڵی دەگرن، ئەو هەڵویستە چۆن دەبینن؟

ڕێزگرتن لە بڕیار جیایە لە هەڵوەشاندنەوە، ئێمە هەرچی لە چوارچێوەی دەستووری عێراقی بێت ڕێزی لێدەگرین، دەستووری عێراق 142 مادەیە کەی ئەوان 141 مادەیان تەتبیق کرد. ئەوان بیانەوێت 141 مادەی تەتبیق کەن لە سەر ئێمە، مادەی 140 بۆمان تەتبێق نەکەن. ئەو یاسایە و ئەو دەستوورە کاتێک لای ئێمە ڕێز لێگیراوە کە ئیستیحقاقی نەتەوەیی و نیشتمانیی ئێمە بدات، ئەو دەستوورە قورئان نییە تا ڕێزی لێبگرین. کەی ڕێزیان لە ئیستیحقاقی نەتەوەی و نیشتمانیی ئێمە گرت ئەو کاتە ئێمەش ڕێز لەو دەستوورە و ڕێز لەو حکوومەتە دەگرین کە لە بەغدایە، ئەگی نا نە ڕێز لێگیراوە نە خاوەنی ڕێزە.

کوردپرێس: پاش ڕیفراندۆم و ڕووداوەکانی 16ی ئاکتەوبر بینیمان کە گۆڕانکاری لە دەسەڵاتی هەرێمی کوردستان ڕوویدا و مەسعوود بارزانی دەسەڵاتەکانی سەرۆکایەتیی دابەش کرد، ئەو گۆڕانکارییانە چۆن دەبینن؟

ئەبوو مەسعوود بارزانی هەر لە 2016وە وازی لە پۆستەکەی بهێنایێت، پۆستی سەرۆکایەتیی هەرێم بە ڕاستی ئێمە دوو ساڵ بۆمان تازە کردەوە کە ئێمە وەکوو یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە 29 کورسییەوە بووین بە 18 کورسی، خەڵکی خۆمان عیقابی داین، ئەو پۆستە پۆستێک بوو کە بە ڕاستی لە ڕووی یاساییەوە وادەکەی بەسەر چووبوو. ئەبوو بۆ ڕێز گرتن لە خۆی ئەوەی قبووڵ نەکردایە کە بۆی تەمدید بکرێت. دوو ساڵ بۆمان تەمدید کردەوە و دوو ساڵی دیکەش بە بۆنەی شەڕی داعشەوە مایەوە، بە داخەوە ئێمە پێمان خۆش نەبوو دەرەنجامەکەی وای لێبێت، خۆی تووشی شکستی سیاسی بوو لە سەحنەی سیاسی دوور کەوتەوە و کوردیشی تووشی ئەم وەزعە کرد، ئەڵبەت ئەو بە تەنها نەبوو لەگەڵ چوار حیزبەکەی تریش بوو. ئێستا خەڵک باجی سیاسەتی هەڵەی سەرکردایەتیی سیاسیی کوردستان دەدەن.

کوردپرێس: پێشبینیتان بۆ بەڕێوەچوونی کۆنگرەی یەکێتی و هەروەها هەڵبژادرنی سەرکردە یا سەرکردایەتیی نوێی یەکێتی چییە؟

یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان 42 ساڵ تەمەنیەتی، تەمەنی یەکێتی لە تەمەنی دوژمنەکانی درێژتر دەبێت، دوای مام جەلال هیچ کەسێک ناتوانێت مالکی ئەم حیزبە بێت. لەبەر ئەوە یەکێتی پێویستی بەوەیە کۆنگرە بگرێت، قیادەیێکی جەماعی هەڵبژێرێت تا کۆنگرەی 5. دوای نەخۆش کەوتنی مام جەلال جەماوەری یەکێتی و 24 هەزار کەسوکاری شەهیدانی یەکێتی ئەو حزبەیان ڕاگرتووە لە بەر ئەوە ڕەنگە سەرکردەکانمان بەشێکیان هەرەس بێرن و دوور کەونەوە یا عەزمیان بڕووخێ بەڵام قاعیدەی یەکێتی و کەسوکاری شەهیدان پارێزەری ئەم حیزبە دەبن.

کوردپرێس: داهاتووی بەرهەم ساڵح لە ناو سەرکرادەیەتیی یەکێتی چۆن دەبینن؟

ئەو بۆ خۆی بڕیاری ئەوەی داوە و کیانێکی دروست کردووە لە دەرەوەی یەکێتی. ئێمە خوازیاری ئەوە نەبووین لە دەرەوەی یەکێتی ئەو کارە بکات، ئەوە پێوەندی بە خۆی و بڕیاری خۆی هەیە. لە چوارچێوەی یەکێتی و پەیڕەوی ناوخۆی یەکێتی هەر کەسێک کار ئەکات ئەیخەینە سەر سەر و سەر چاومان و هەر کەسێکیش بیهەوێت لە یەکێتی بچێتە دەر ئەوە هیچ کەس ناتوانێت ڕێی لێبگرێت و بۆ خۆی ئازادە کە بەرنامەی سیاسیی خۆی چی ئەبێت. ئیتر ئەو کەسە خۆی ئەتوانێت جوابی ئەو پرسیارە بداتەوە، بەڵام ئێمە ئەوەی پابەند نەبێت بە ڕێبازی مام جەلال و پەیڕەوی ناوخۆی یەکێتی، بە یەکێتیی نازانین.

کوردپرێس: پێگەی هەرێمی کوردستان لە کایەی سیاسی لە عێراق و ناوچەکە و ئاستی نێودەوڵەتی پاش داعش چۆن دەبینن؟

هەرگیز داعش تەواو نەبووە، لە ڕووی سەربازییەوە ڕەنگە تەفر و توون کرابن، زیاتر لە 70 هەزار چەکدار لە عێراق و سووریا بوون، بە هەموو پێوەرێکی سەربازییەوە ڕەنگە 10 تا 15 هەزار کەسیان کوژرا بێت ئەی ئەو 30 یا 40 هەزارەکەی تریان لە کوێن؟ لە بەر ئەوە موخابەراتی ئەم دەوڵەت و ئەو دەوڵەت ئەوانەی کە پەنایان دان و ئەوانەی کە دروستیان کردوون دەیانشارنەوە. لە بەر ئەمە ئەوە کارێکی تەکنیکیە ڕەنگە پاشەکشێیان کردبێت لە ڕووی سەربازی، ئەگینا لە ڕووی مەسائیلی تیرۆری و وجوودییەوە لە ناو کۆمەڵگای ئیسلامی و عێراقیدا هەن و گرفتی زیاتر بۆ ئەم عێراقە و ناوچەکە و کوردستانیش دروست دەکەن. سەبارەت بە پێگەی هەرێمیش، پێش داعش و پاش داعش، ئەو کوردستانە وەکوو کوردستان دەمێنێتەوە، میللەتی ئێمە میللەتێکی بەهێزە، ئێمە نە حکوومەت و نە پەرلەمانمان هەبووە جگە لەم 25ساڵە لە 100 ساڵی ڕابردوو. خەڵکی کوردستان و چیاکانی کوردستان لەگەڵ جووتیاری ڕەنجدەر و کۆمەڵانی خەڵک هەمیشە پارێزەری ئەم نیشتمانە و ئەم گەلە بوون. کاتێک ئەم وڵاتە کۆتاییپێدێت کە مرۆڤایەتی کۆتایی پێهاتبێت.

کۆدی هەواڵنێر: 60113